శ్రీరామామణి పాణిపంకజ మృదుశ్రీతఙ్ఞపాదాఙ్ఞ! శృం
గారాకారశరీర! చారుకరుణాగంభీర! సద్భక్తమం
దారాంభోరుహపత్రలోచన! కళాధారోరు సంపత్సుధా
పారవారవిహార! నా దురితల్ భంజింపు, నారాయణా!

భావం: ఈ పద్యంలో, కవి భగవంతుడిని చాలా తీయగా వర్ణిస్తున్నారు. శ్రీరాముని కరుణారసంతో నిండి ఉన్న సౌందర్యాన్ని, మరియు ఆయన దివ్యత్వాన్ని పొగుడుతూ, తన కష్టాలు తొలగించాలని కోరుకుంటున్నాడు. సద్భక్తుల దురితాలు పారద్రోలే శక్తి ఉన్న నారాయణుడిని ప్రార్థిస్తూ తన బాధలను తొలగించాలని వేడుకుంటున్నాడు

కడకుం బాయక వెయ్యినోళ్ళు గల యాకాకోదరాధీశుఁడున్
గడముట్ట న్వినుతింపలేక నిగుడన్ గ్రాలంగ నొప్పారు మి
మ్మడరన్ సన్నుతిసేయ నాదువశమే? యజ్ఞాని లోభాత్ముడన్
జడుఁడ న్నజ్ఞుడ నైకజిహ్వుఁడ జనస్తబ్ధుండ, నారాయణా!

భావం: కవి ఈ పద్యంలో రాముని గొప్పతనాన్ని ప్రశంసిస్తూ, ఈ లోకంలో అజ్ఞానంతో ఉన్న వ్యక్తులకు అతని కరుణా భావం కలగాలని కోరుకుంటున్నాడు.

నే నీదాసుఁడ నీవు నాపతివి నిన్నే కాని యొండెవ్వరిన్
ధ్యానింపం బ్రణుతింప నట్లగుటకు న్నానేర్చు చందంబునన్
నీనామస్తుతు లాచరించు నెడల న్నేతప్పులుం గల్గినన్
వాని న్లోఁగొనుమయ్య తండ్రి! విహితవ్యాపార నారాయణా!

భావం: కవి తనను నారాయణుడి భక్తుడిగా, దాసుడిగా గుర్తిస్తున్నాడు. ఎవరిని పూజించాలనే దానిపై ఎటువంటి సందేహం లేకుండా, నారాయణుడి పేరును మాత్రమే స్మరించాలని తపన చెందుతున్నాడు. భగవంతుడికి తన పూజా పదాలు ఆర్పించడానికి కవి తన తప్పులన్నిటినీ క్షమించాలని కోరుతున్నాడు.

నెరయన్ నిర్మల మైన నీస్తుతి కథానీకంబు పద్యంబులో
నొరుగుల్ మిక్కిలి గల్గె నేనియుఁ గడు న్యోగంబె చర్చింపఁగాఁ
గుఱుగణ్పైనను వంకబోయినఁ గడుం గుజ్జైనఁ బేడెత్తినం
జెఱుకుం గోలకు తీపు గాక కలదే చే దెందు నారాయణా!

భావం: ఈ పద్యంలో కవి తన కీర్తనలకు ఎలాంటి అర్హతలు లేవని, మరియు తన ప్రశంసలు పరిపూర్ణం కాదని అంగీకరిస్తున్నారు. ఆయన తన భక్తి భావాన్ని నారాయణుడికి అర్పించి, తన తపస్సు మరియు ప్రార్థనలు భగవంతుని కరుణ కోసం మాత్రమే అన్నారు.

చదువుల్ పెక్కులు సంగ్రహించి పిదపంజాలంగ సుజ్ఞానియై
మదిలోఁ బాయక నిన్ను నిల్పఁదగు నామర్మంబు వీక్షింపఁడే
మొదలం గాడిద చారుగంధవితతుల్ మోవంగ శక్యంబె కా
కది సౌరభ్యపరీక్ష జూడ కుశలే యవ్యక్త నారాయణా!

భావం: కవి ఇక్కడ జ్ఞానార్జన యొక్క ప్రయోజనాన్ని గురించి చర్చిస్తున్నారు. అనేక విద్యలు, శాస్త్రాలు నేర్చుకున్న తర్వాత మాత్రమే భగవంతుని అర్థాన్ని తెలుసుకోవచ్చని సూచిస్తున్నారు. గాడిదకు పరిమళాన్ని గ్రహించడానికి అవకాశముండదు. అలాగే, భగవంతుని యొక్క సుదూరమైన మహిమను పసిగట్టడానికి అంతరంగ జ్ఞానంతోనే సాధ్యమని భావిస్తున్నారు.

లలిఁ గబ్బంబు కరాట మివ్వసుధ నెల్ల న్మించెఁ బో నీకధా
వలి కర్పూరము నించిన న్నితరమౌ వ్యర్ధార్థకామోదముల్
పెలుచం బూనిన యక్కరాటము తుదిన్ బేతేకరాటంబెపో
చల దిందీవరపత్రలోచన! ఘనశ్యామాంగ నారాయణా!

భావం: ఈ పద్యంలో భగవంతుని మహిమను పొగడ్తలు చేసే కవి, వేరే ఆనందాలను అన్వేషించే వృధా ప్రయాసల గురించి సంభావిస్తున్నారు. భగవంతుని అసలైన సౌందర్యాన్ని చక్కగా వివరిస్తూ, ఆ దివ్య సౌందర్యం చూడడానికి ఇంద్రియాలను ఉపయోగించకూడదని, అంతరాత్మతో చూడాలని సూచిస్తున్నారు.

ఘనమార న్నచలేంద్రజాధిపతికి న్మస్తాగ్రమాణిక్య మై
మునికోపానలదగ్ధ రాజతతికి న్ముక్తిస్ఫురన్నార్గమై
యెనయున్ సాయక శాయికిం జననియై యేపారుమిన్నేటికిం
జనిమూలం బగు నంఘ్రి మాదుమదిలోఁజర్చింతు నారాయణా!

భావం: ఈ పద్యంలో కవి భగవంతుని శరణాగతి కోరుతూ తన భక్తిని వ్యక్తపరుస్తున్నారు. భగవంతుడు సమస్తాన్ని అంగీకరించే ఆవాసం, అండగా నిలుస్తాడని కవి గుర్తుచేసుకుంటారు. కష్టం, అహంకారం, మానవ సంబంధాల నుండి విముక్తి పొందడానికి ఆయనకు భక్తి నివేదించమని కోరుతున్నారు.

నీపుత్రుండు చరాచర ప్రతతుల న్నిర్మించి పెంపారఁగా
నీపుణ్యాంగన సర్వజీవతతుల న్నిత్యంబు రక్షింపఁగా
నీపాదోదక మీజగత్త్రయముల న్నిష్పాపులం జేయఁగా
నీపెంపేమని చెప్పవచ్చు సుగుణా! నిత్యాత్మ నారాయణా!

భావం: ఇక్కడ భగవంతుని రక్షణా కవచాన్ని గురించి కవి చర్చిస్తున్నారు. ఆయన సృష్టి మరియు పూజ్యానికి సంబంధించిన అన్ని జీవరాశులను రక్షించే శక్తి కలిగిన దైవ స్వరూపుడని కవి వ్యక్తం చేస్తున్నారు. ఆయన పాదజలము ఈ సృష్టిని శుద్ధి చేస్తుందనీ, ఈ కర్తవ్యానికి కారణమై పూజ్యుడైన నారాయణుడి సాన్నిధ్యం కోరుతున్నారు.

బ్రహ్మాండావలిలోన సత్వగుణివై బాహ్యంబునం దాదిమ
బ్రహ్మాఖ్యం బరతత్వబోధములకున్ భవ్యాధినాథుండవై
బ్రహ్మేంద్రామర వాయుభుక్పతులకున్ భవ్యాధినాథుండవై
జిహ్మవ్యాప్తుల నెన్న నాదువశమే చిద్రూప నారాయణా!

భావం: ఈ పద్యంలో కవి భగవంతుని సర్వాంతర్యామిత్వాన్ని తెలుపుతున్నారు. బ్రహ్మాండం మొత్తం ఆయన సృష్టి అని, ప్రతి జీవాత్మలో ఆయన అస్తిత్వం ఉంటుందని వివరించారు. ఈ లోకాన్ని చైతన్యంతో నింపిన సర్వవ్యాపి నారాయణుడి మహత్తును కవి హృదయంతో స్మరిస్తూ పూజిస్తున్నారు.

ధర సింహాసనమై నభంబు గొడుగై తద్దేవతల్ భృత్యులై
పరమామ్నాయము లెల్ల వందిగణమై బ్రహ్మాండ మాగారమై
సిరి భార్యామణియై విరించి కొడుకై శ్రీగంగ సత్పుత్రియై
వరుస న్నీఘనరాజసంబు నిజమై వర్ధిల్లు నారాయణా!

భావం: ఈ పద్యంలో భగవంతుడి మహా వైభవాన్ని కవి వర్ణిస్తున్నారు. సర్వలోకాల రాజుగా ఉండి, బ్రహ్మాండమునకు నిలువెత్తు దేవుడు, శ్రీమహాలక్ష్మి దేవి స్వరూపుడై అన్ని దేవతలను పాలిస్తున్న మహానుభావుడని కీర్తించారు. ఆయన శక్తి, స్త్రీమూర్తి లక్ష్మి మరియు సృష్టి కర్త బ్రహ్మతో ఒకటై సర్వ జగత్తుకు రక్షకుడని అంటున్నారు.

మగమీనాకృతి వార్ధిఁజొచ్చి యసుర న్మర్ధించి యవ్వేదముల్
మగుడందెచ్చి విరించి కిచ్చి యతని న్మన్నించి యేపారఁగాఁ
బగ సాధించినదివ్యమూర్తివని నే భావింతు నెల్లప్పుడున్
ఖగరాజధ్వజ! భక్తవత్సల! ధగత్కారుణ్య నారాయణా!

భావం: కవి భగవంతుడి అవతారాలను ఈ పద్యంలో విశదీకరిస్తున్నారు. నరసింహ అవతారంలో హిరణ్యకశిపుడి వధ చేసి, భక్త ప్రహ్లాదునికి పరిరక్షకుడైనట్లు, క్రమంగా వివిధ అవతారాల్లో భక్తుల కోసం ధర్మాన్ని స్థాపిస్తూ అందరికీ సౌమ్య స్వరూపుడై ఆ రక్షణను అందిస్తున్నాడు.

అమరుల్ రాక్షసనాయకుల్ కడకతో నత్యంతసామర్ధ్యులై
భ్రమరీదండము మందరాచలముగా బాథోనిధిం ద్రచ్చగా
దమకించెన్ భువనత్రయంబును గిరుల్ దంతావళుల్ మ్రొగ్గినం
గమఠంబై ధరియించి మించిన జగత్కల్యాణ నారాయణా!

భావం: ఈ పద్యంలో దేవుడు మానవులను రాక్షసుల నుండి రక్షించడం గురించి వర్ణించబడింది. అమితశక్తి, శౌర్యంతో రాక్షసరాజులైన హిరణ్యకశిపుడు వంటి కష్టసాధ్యులను సమర్థవంతంగా సంహరించి, లోకాలను భయం నుండి విముక్తం చేసిన దివ్యమూర్తి.

భీమాకారవరాహమై భువనముల్ భీతిల్ల కంపింప ను
ద్ధామోర్విం గొనిపోయి నీరధిలో డాఁగున్న గర్వాంధునిన్
హేమాక్షాసురు వీఁకఁదాకిఁ జయలక్ష్మిన్ గారవింపగ నీ
భూమిం దక్షిణదంష్ట్ర నెత్తిన నినుం బూజింతు నారాయణా!

భావం: ఈ పద్యంలో వరాహావతారంలో నారాయణుడు భూమిని రక్షించడాన్ని వర్ణిస్తున్నారు. భూమిని రక్షించి తన దంతాలతో పట్టుకొని కీర్తిని పొందిన దివ్యమూర్తిగా వివరించారు.

స్తంభంబందు నృసింహమై వెడలి యచ్చండాట్టహాసధ్వనుల్
దంభోళిం గడువంగ హేమకశి పోద్దండా సురాధీశ్వరున్
శుంభద్గర్భము వ్రచ్చి వానిసుతునిన్ శోభిల్ల మన్నించి య
జ్జంభారాతిని బ్రీతిఁదేల్చిన నినుం జర్చింతు నారాయణా!

భావం: నృసింహ రూపంలో స్తంభం నుండి ఉద్భవించి, తన ఉగ్ర స్వరూపంతో హిరణ్యకశిపుడి వంటి రాక్షసుని సంహరించి భక్త ప్రహ్లాదునికి రక్షణనిచ్చిన దివ్య అవతారం.

మహియు న్నాకసముం బదద్వయపరీమాణంబుగాఁ బెట్టి యా
గ్రహ మొప్పం బలిమస్తకం బొకపదగ్రస్తంబుగా నెమ్మితో
విహరించింద్ర విరించి శంకరమహావిర్భూతదివ్యాకృతిన్
సహజంబై విలసిల్లు వామనల సచ్చారిత్ర నారాయణా!

భావం: వామనావతారంలో విష్ణువు బలిచక్రవర్తి వద్దకు త్రివిక్రమ రూపంలో ఆకాశం మరియు భూమిని రెండు అడుగులతో కవరిస్తూ, మూడో అడుగును బలిచక్రవర్తి తలపై ఉంచి ఆయనకు ఆశ్రయం కల్పించారు. ఇంద్రుడు, బ్రహ్మ, శివుడు సైతం వీరభక్తితో వామనుని మహిమాన్విత రూపాన్ని ఆశ్చర్యంగా చూడగా, ఆయన దివ్యత ప్రతిఫలించింది.

ధరణిన్ రక్తమహాహ్రదంబు లెలమిం ద్రైలోక్య నిర్దిష్టమై
పరగం బైతృక తర్పణంబుకొఱకై ప్రఖ్యాతిగాఁ దీవ్రతన్
నిరువయ్యొక్కటిమారు క్షత్రమరుల న్నేపార నిర్జించి త
త్పరశుభ్రాజితరామనామము కడున్ ధన్యంబు నారాయణా!

భావం: భూమి అధర్మంతో నిండిపోవడంతో, పరశురాముడు 21 సార్లు క్షత్రియులను నశింపజేసి ధర్మాన్ని స్థాపించారు. రక్తంతో నిండిన సరస్సును తయారు చేసి, తర్పణం ద్వారా తన పితృదేవతలకు తృప్తి చేకూర్చారు. ఆ గొప్ప కార్యానికి సాక్ష్యంగా "రామ" అనే పవిత్ర నామం విశ్వవ్యాప్తంగా ప్రఖ్యాతి చెందింది. పరశురాముని ధైర్యం, కఠినత, ధర్మాన్ని స్థాపించిన గొప్పతనం, మరియు నారాయణుని దివ్యత్వాన్ని చెప్పడంలో ప్రశంసిస్తుంది.

వరుసం దాటకిఁ జంపి కౌశికు మఘస్వాస్థ్యంబు గావించి శం
కరుచాపం బొగిఁద్రుంచి జానకిఁ దగం గల్యాణమై తండ్రి పం
పరుదారన్ వనభూమికేఁగి జగదాహ్లాదంబుగా రావణున్
ధరణింగూల్చిన రామనామము కడున్ ధన్యంబు నారాయణా!

భావం: శ్రీరాముడు రావణుని సంహరించి, భూలోకానికి శాంతి, సంతోషం, సుకృతిని ప్రసాదించిన రామరూపములోని పరమాత్మను వర్ణించారు.

యదువంశంబునఁ గృష్ణు కగ్రజుఁడవై యాభీల శౌర్యోన్నతిన్
మదవద్ధేనుక ముష్టికాద్యసురులన్ మర్ధించి లీలారసా
స్పదకేళీరతి రేవతీవదన కంజాతాంతబృంగంబనన్
బిదితంబౌ బలరామమూర్తివని నిన్ వీక్షింతు నారాయణా!

భావం: బలరాముడు తన సోదరుడు కృష్ణుడితో కలిసి దుష్ట శక్తులను జయించి యదువంశంలో భూమికి రక్షణనిచ్చిన దివ్య అవతారం.

పురముల్మూడుఁను మూఁడులోకములు నేప్రొద్దు న్విదారింపఁ ద
త్పురనారీ మహిమోన్నతుల్ సెడుటకై బుద్ధుండవై బుద్ధితో
వరబోధద్రుమ సేవఁజేయుటకునై వారిం బ్రబోదించి య
ప్పురముల్ గెల్చిన మీయుపాయము జగత్పూజ్యంబు నారాయణా!

భావం: భగవంతుడైన నారాయణుడు మూడుపురాలు మరియు మూడు లోకాలను ఆత్మజ్ఞాన ప్రసాదంతో బోధించగల బుద్ధిగా మారి, ప్రజలను ధర్మమార్గంలో నడిపాడు. ఆ విశిష్ట ఉపాయంతో లోకాలను పరిరక్షించిన నారాయణుని మహిమ జగత్పూజ్యమైంది.

కలిధర్మంబునఁ బాపసంకలితులై గర్వాంధులై తుచ్చులై
కులశీలంబులు మాని హేయగతులం గ్రొవ్వారు దుష్టాత్ములం
బలిగాఁజేయఁదలంచి ధర్మమెలమిం బాలించి నిల్పంగ మీ
వలనం గల్క్యావతార మొందఁగల నిన్ వర్ణింతు బారాయణా

భావం: కలియుగంలో దుర్మార్గులుగా, అధర్మాన్ని పెంపొందించిన వారిని సంహరించేందుకు నారాయణుడు అవతారం తీసుకున్నాడు. ధర్మాన్ని కాపాడి సమాజంలో సత్కార్యాలను స్థాపించాడు.

ఇరవొందన్ సచరాచరప్రతతుల న్నెన్నంగ శక్యంబుకా
కరయన్ పద్మభవాండ భాండచయమున్నారంగ మీకుక్షిలో
నరుదార న్నుదయించుఁ బెంచు నడఁగు న్నన్నారికేళోద్భవాం
తరవాఃపూరము చందమొంది యెపుడున్ దైత్యారి నారాయణా!

భావం: సర్వలోకాలు నారాయణుని మహోన్నత కడుపులో ఉన్నాయి. నరసింహుడి అవతారంతో తన శక్తిని ప్రదర్శించి, దుర్మార్గులను సంహరించి భక్తులకు సంరక్షణ కల్పించాడు.

దళదిందీవర నీలనీరదసముద్యద్భాసితాకార శ్రీ
లలనా కౌస్తుభచారువక్ష విబుధశ్లాఘోద్భవ స్థానకో
మలనాభీ చరణారవింద జనితామ్నాయాద్య గంగా! లన
జ్జలజాతాయతనేత్ర! నిన్నుమదిలోఁ జర్చింతు నారాయణా!

భావం: నారాయణుని రూపం నీలమేఘం వలె దీప్తిమంతంగా ఉంటుంది. ఆయన వక్షస్థలంలో కౌస్తుభ మణి మెరిసి, అన్ని లోకాల భక్తులు స్తుతిస్తారు. ఆయన చరణాలు వేదాలకు ఆదిగా నిలుస్తాయి.

జగదాధారక! భక్తవత్సల! కృపాజన్మాలయా పాంగ! భూ
గగనార్కేందుజలాత్మ పావక మరుత్కాయా! ప్రదీపయో
గిగణస్తుత్య! మహాఘనాశన! లసద్గీర్వాణసంసేవితా!
త్రిగుణాతీత! ముకుంద! నాదుమదిలో దీపింపు నారాయణా!

భావం: నారాయణుడు జగదాధారుడు. భక్తులను ప్రేమించి, కృపతో పరిరక్షించే స్వభావం కలిగి ఉన్నాడు. ఆయన ప్రకృతిని త్రిగుణాలకు అతీతంగా భావించి, అన్ని లోకాలలో ఆరాధన పొందారు.

భూతవ్రాతము నంబూజాసనుఁడవై పుట్టింతు విష్ణుండవై
ప్రీతిం బ్రోతు హరుండవై చెఱుతు నిర్భేద్యుండవై త్రైగుణో
పేతంబై పరమాత్మవై నిలుతు నీపెంపెవ్వరుం గాన ర
బ్జాతోద్భూత! సుజాత పూజిత పదాబ్జశ్రేష్ఠ నారాయణా!

భావం: నారాయణుడు భూత, ప్రాణి, మరియు ప్రపంచాన్ని తన ఆధీనంలో ఉంచుకొని, హరుని రూపంలో ప్రజల్ని కాపాడే భక్తుడు. ఆయన విశ్వరూపంలో నిర్భేద్యంగా ఉన్నాడు. అతని పాదాలు సర్వజనంలో పూజింపబడుతున్నవి. ఆయన పరమాత్మవిభూతి ఉన్నాడు.

వరనాభీధవళాంబుజోదరమునన్ వాణీశుఁ గల్పించి య
ప్పురుషశ్రేష్ఠుని ఫాలమందు శివునిం బుట్టించి యామేటికిం
బరమోత్తంసముగా వియత్తలనదిం బాదంబులం గన్న మీ
సరి యెవ్వారలు మీరుదక్కఁగ రమాసాధ్వీశ నారాయణా!

భావం: భగవానుడు తన గొప్ప సహృదయంతో, శివుని సహాయంతో ఆచరించిన పరమోన్నత శక్తి గల శ్రీమాన్. అతని రూపంలో పరమతత్త్వం వెలసినది. శివుని సమర్పణతో, ఆయన మహిమలు విస్తరిస్తూ మనం శివశక్తిని, పూజను అనుసరిస్తాం. ఈ రూపంలో భక్తుల కోసం పూజా క్రియలను ఉత్సాహభరితంగా చేస్తాడు.

ప్రభ మీనాభి జనించినట్టి విలసత్పద్మోరుసద్మంబునం
బ్రభవంబైన విరించిఫాలజనితప్రస్వేదసంభూతుఁడై
యభిధానంబును గోరి కాంచెను భవుండార్వేశులూహింపఁగా
నభవాఖ్యుండవు నిన్నెఱుంగవశమే యాబ్జాక్ష నారాయణా!

భావం: నారాయణుడి రూపంలో ఏమీ లేకపోయినా, ఆయన తన స్వీయవ్యూహంతో, సంపూర్ణంగా, ప్రాముఖ్యంగా ఉంటాడు. ఆయన పుట్టినవాడు "విలసత్పద్మ" రూపంలో స్థాపితం. గంగామాత కూడా ఆయన శక్తి ద్వారా ప్రవహిస్తుంది. అన్నీ ఆయన శక్తి వల్ల గమనిస్తూ, భక్తుల జీవితాలను ఉత్తేజన చేస్తుంది.

పటుగర్భాంతరగోళభాగమున నీబ్రహ్మాండభాండంబు ప్రా
కటదివ్యాద్భుతలీలఁ దాల్చి మహిమం గల్పాంత మంబోధిపై
వటపత్రాగ్రముఁ జెంది యొప్పిన మిము న్వర్ణింపఁగా శక్యమే
నిటలాక్షాంబురుహాసనాదికులకు న్నిర్వాణ నారాయణా!

భావం: భగవానుడు నారాయణుడు తన ప్రపంచం లోని ప్రతి బ్రహ్మాండాన్ని తనలో కలిపి, విశ్వంలో స్వర్గసమానమైన అద్భుత లీలలను ప్రదర్శిస్తాడు. వటపత్రవృక్షం యొక్క ఆకారంలో శక్తిని ప్రవహింపజేస్తూ, సాధకులను శాశ్వత మోక్షాన్ని ఇచ్చే దయా.

సవిశేషోరుసువర్ణ బిందువిలసచ్చక్రాంకలింగా కృతిన్
భవుచే నుద్దవుచేఁ బయోజభవుచేఁ బద్మారిచే భానుచే
ధ్రువుచే నా దివిధినాయకులచే దివ్యన్మునీంద్రాళిచే
నవదివ్యార్చన లందుచుందువు రమానారీశ! నారాయణా!

భావం: నారాయణుడి పేరును అభివృద్ధి చేయడం, శక్తివంతమైన చక్రాన్ని ప్రదర్శించడం ద్వారా ఆయన పరిణామంలో గౌరవం మరియు పూజాభరణం పొందేవారు. ఆయన సర్వధర్మ మార్గాన్ని ధృవీకరించి, భక్తులను శాశ్వత లక్ష్యానికి ఆహ్వానిస్తాడు.

సర్వంబున్ వసియించు నీతనువునన్ సర్వంబునం దుండఁగా
సర్వాత్వా! వసియించు దీవని మదిన్ సార్ధంబుగాఁ జూచి యా
గీర్వాణాదులు వాసుదేవుఁ డనుచున్ గీర్తింతు రేప్రొద్దు నా
శీర్వాదంబు భవన్మహామహిమ లక్ష్మీనాథ నారాయణా!

భావం: నారాయణుడు అన్ని లోకాలను తన చరణాలలో స్థితి చేయగలిగిన మహా శక్తిని కలిగి ఉంటాడు. ప్రతి జీవి, ఆయన పాదములను శ్రద్ధగా పూజిస్తే, అతని ఆశీర్వాదంతో శాశ్వత ఆనందం పొందగలుగుతుంది. లక్ష్మీభగవతీ కూడా ఆయన శరీరంలో నివసించి, అతని అంగీకారంతో సమస్తం వ్యాప్తిస్తుంది.

గగనాద్యంచిత పంచభూతమయమై కంజాత జాండావలిన్
సగుణబ్రహ్మమయాఖ్యతం దనరుచున్ సంసారివై చిత్కళా
సుగుణంబై విలసిల్లు దీవు విపుల స్థూలంబు సూక్షంబునై
నిగమోత్తంస! గుణావతంస! సుమహా నిత్యాత్మ నారాయణా!

భావం: నారాయణుడు సగుణబ్రహ్మంతో బ్రహ్మాండాలను నిర్మించి, అశాంతి మరియు శోకానికి ముగింపు పెట్టాడు. ఆయన భక్తులకు చిత్తశుద్ధి తో సహాయపడతాడు. ఆయన గుణాలపై శక్తివంతమైన స్థితి భక్తుల హృదయాలలో నిలిచిపోయి, వారికి ఎల్లప్పుడూ దివ్యమయమైన ఆనందాన్ని కళ్లచూపుతాడు.

ఎలరారన్ భవదీయనామకథనం బేమర్త్యుచిత్తంబులోఁ
బొలుపారం దగిలుండునేని యఘముల్ పొందంగ నెట్లో పెడున్
కలయం బావకుచేతఁ బట్టువడు నక్కాష్టంబుపైఁ గీటముల్
నిలువన్నేర్చునె భక్తపోషణ! కృపానిత్యాత్మ నారాయణా!

భావం: భావం: నారాయణుడు భక్తుల హృదయాలలోని అణచివేతను నశింపజేసి, వారికి శాశ్వత దివ్యమయమైన కృపతో ఆశీర్వదిస్తాడు. నిత్యభక్తులనికి కృపా ప్రదానం చేసేవాడైన నారాయణుడు భక్తులకు అనుగ్రహంగా ఉంటాడు.

కలయం దిక్కులు నిండి చండతరమై కప్పారు మేఘౌఘముల్
వెలయన్ ఘోరసమీరణస్ఫురణచే వేపాయుచందంబునన్
జలదంభోళిమృగాగ్ని తస్కర రుజా శత్రోరగవ్రాతముల్
దొలఁగున్న్మీగదు దివ్యమంత్రపఠనన్ దోషాఘ్న నారాయణా!

భావం: నారాయణుడు మానవతావంతమైన దైవదృష్టిని కలిగి, అన్ని విఘ్నాలను తొలగించి, భక్తులకు స్వర్గతమైన దివ్యజ్ఞానం ఇవ్వడానికి సిద్ధంగా ఉంటాడు. శత్రువులు దూరమయ్యే దివ్య శక్తిని పుట్టించి, యుద్ధాలలో విజయం సాధిస్తాడు.

కలుషగాథా వినాశకారి యగుచుం గైవల్య సంధాయియై
నలి నొప్పారెడు మంత్రరాజమగు నీనామంబు ప్రేమంబుతో
నలర న్నెవ్వానివాక్కునం బొరయదే నన్నీచు ఘోరాత్మయున్
వెలయన్ భూరుహకోటరంబదియ సూ వేదాత్మ నారాయణా!

భావం: నారాయణుడు మన పాపాలను మరచిపెట్టి, ఆయన మహిమను, వేదముల మహత్యాన్ని పునరుజ్జీవం చేస్తాడు. ఆయన పేరు, మంత్రాలు, మరియు స్వరూపం అత్యంత శక్తివంతమైనవి. ప్రపంచం యొక్క అశుద్ధతను పరిష్కరించి, సమస్త విషయాలను ధర్మం మరియు శాంతితో నడిపిస్తాడు. ఆయన ధర్మస్థాపకుడు, పాపాల నాశకుడు.

పరమంబై పరతత్వమై సకలసంపత్సారమై భవ్యమై
సురసిద్ధోరగ యక్షపక్షిముని రక్షోహృద్గుహాభ్యంతర
స్థిరసుజ్జానసుదీపమై శ్రుతికళాసిద్ధాంతమై సిద్ధమై
సరిలేకెప్పుడు నీదునామ మమరున్ సత్యంబు నారాయణా!

భావం: నారాయణుడు పరమశక్తి గల పరతత్త్వంగా, జగతిలోని ప్రతి అంశాన్ని తనలో కలిపి శాశ్వత సత్యం స్థాపిస్తాడు. ఆయన శాశ్వత ధర్మాన్ని సాధించి, మానవుని జీవితంలో సత్యాన్ని నడిపించేవాడు. సర్వశక్తిమంతుడైన ఆయన విశ్వములో ప్రతి జీవం కోసం దయా చూపిస్తాడు.

అధికాఘౌఘతమో దివాకరమునై యద్రీంద్రజా జిహ్వకున్
సుధయై వేదవినూత్న రత్నములకున్ సూత్రాభిధానంబునై
బుధసందోహ మనోహరాంకురమునై భూదేవతాకోటికిన్
విధులై మీబహునామరాజి వెలయున్ వేదాత్మ నారాయణా!

భావం: నారాయణుడు దివ్యమైన సూర్యరూపంలో విరాజిల్లి, భగవానుడిగా తన విజయం సాధించి, భూదేవతలకు రక్షణగా ఉంటాడు. ఆయన స్థితి, భక్తులకు ఆనందాన్ని ఇవ్వడంలో మహా శక్తిని చూపిస్తుంది. నారాయణుని మహిమలు, వేదశాస్త్రాల నుంచి సృష్టించిన మంత్రాలు ప్రతి దైవాన్ని ఒక దివ్యమైన భవిష్యత్తులో నడిపిస్తాయి.

పొనరన్ముక్తికిఁ ద్రోవ వేదములకుం బుట్టిల్లు మోదంబునం
దునికిస్థానము యిష్టభోగములకు న్నుత్పత్తి యేప్రొద్దునున్
ఘనపాపంబులవైరి షడ్రిపులకున్ గాలావసానంబు మీ
వినుతాంఘ్రి ద్వయపద్మసేవనగదా విశ్వేశ నారాయణా!

భావం: నారాయణుడు పాపాలను శోషణ చేస్తూ, తమ శక్తి గల జీవుల్ని కాపాడుతూ, భక్తులే మార్గాన్ని కనుగొంటారు. ఆయన ఆశీర్వాదం, ధర్మపథం చూపించడంలో, ప్రపంచాన్ని సర్వముగుంపగా ఉంచే మానవత్వాన్ని ప్రత్యక్షంగా చాటుతాడు.

భవరోగంబులమందుపాతకతమౌ బాలార్క బింబంబు క
ర్మ విషజ్వాలసుధాంశుగామృతతుషార వ్రాతపాథోధిమూ
ర్తివి కైవల్యపదావలోకన కళాదివ్యాంజనశ్రేష్ఠమై
భువిలో మీదగుమంత్రరాజ మమరున్ భూతాత్మ నారాయణా!

భావం: నారాయణుడు భవరోగాలను తొలగించే క్షేమవంతుడు, దుర్మార్గాల రహితమైన పథం చూపించే ప్రభువు. ఆయన స్వరూపం వేదాలలో పేర్కొన్నంత శక్తివంతమైనది, విశ్వవ్యాప్తంగా తన ప్రభావంతో జీవుల కోసమే మార్గాన్ని చూపిస్తాడు. ఆయన జీవులకు కైవల్య పథం ప్రసాదించి, శక్తివంతమైన మంత్రం ద్వారా నేరాలు, పాపాలు అన్నీ తొలగిస్తాడు.

వరుసన్ గర్మపిపీలికాకృత తనూవల్మీకనాళంబులోఁ
బరుషాకారముతో వసించిన మహా పాపోరగశ్రేణికిం
బరమోచ్చాటనమై రహస్యమహిమం బాటింపుచు న్నుండుమీ
తిరుమంత్రంబగు మంత్రరాజ మమరుం దివ్యాత్మ నారాయణా!

భావం: నారాయణుడు భక్తులను దివ్యమైన మార్గంలో నడిపిస్తూ, ప్రతి క్షణాన్ని శక్తివంతంగా మారుస్తాడు. ఆయన దివ్యమంత్రాల ద్వారా పాపాలను నశింపజేసి, ప్రతి జీవనాన్ని పవిత్రతతో నింపుతాడు. ఆయన యొక్క శక్తివంతమైన మంత్రరాజం జీవులను శోధన నుండి విముక్తి చేస్తూ, గుప్తమైన మహిమలను ప్రదర్శిస్తాడు.

హరునిన్నద్రిజ నాంజనేయుని గుహు న్నయ్యంబరీషున్ ధ్రువుం
గరిఁ బ్రహ్లాదు విభీషణాఖ్యుని బలిన్ ఘంటాశ్రవు న్నారదున్
గరమొప్ప న్విదురున్ బరశరసుతున్ గాంగేయునిన్ ద్రౌపదిన్
నరునక్రూరునిఁ బాయకుండును భవన్నామంబు నారాయణా!

భావం: నారాయణుడు తన భక్తుల కోసం అనేక జ్ఞానముల ద్వారా శక్తిని అందిస్తాడు. ఆయన స్వరూపం శశ్వతమైన యుగాల్లో, ప్రతీ ప్రవర్తనలో స్థిరంగా ఉండి, దేవతలకు మరియు మహానుభావులకు ఆశ్రయం. ఆయన నామజపంతో పాపాలు అంతమౌతాయి, దివ్య జ్ఞానంతో భక్తులు అధిక శక్తిని పొందుతారు.

శ్రీకిన్మందిరమైన వక్షము సురజ్యేష్ఠోద్భవస్థాననా
భీకఁజాతము చంద్రికాంతర సుధాభివ్యక్తనేత్రంబులున్
లోకస్తుత్యమరున్న దీజనక మాలోలాంఘ్రియున్ గల్గు నా
లోకారాధ్యుడవైన నిన్నెప్పుడు నాలోఁజూతు నారాయణా!

భావం: భావం: ఈ పద్యములో, శ్రీ నారాయణుని వర్ణన జరుగుతుంది. ఆయన వక్షస్థలము అనగా నరమందిరముగా భావించబడిన, సమస్త శక్తి సర్వాంగదాలనివ్వు శివభక్తి, సత్యము, జ్ఞానంవాటితో మహారాజు ఆగ్ని వానులను గమనించారు.

విందుల్ విందులటంచు గోపరమణుల్ వ్రేపల్లెలోఁ బిన్ననాఁ
డందెల్ మ్రోయఁగ ముద్దుమో మలర ని న్నాలింగితున్ సేయుచో
డెందముల్ దనివార రాగరసవీటీలీలలన్ దేల్చుమీ
మందస్మేరముఖేందురోచులు మము న్మన్నించు నారాయణా!

భావం: ఈ పద్యంలో, గోపరమణుడు (కృష్ణుడు) తన అందమైన రూపంలో, ముద్దుగా చుట్టూ తిరుగుతూ మల్లిక పువ్వులా అందంగా వెలిగిపోతున్నాడు. అతని ముఖం చిరునవ్వుతో కాంతి పుచ్చుకుంటూ, ఆయన ప్రతిభను, శక్తిని దర్శించనిచ్చినారు. ఆయన రూపం అందగించి, మామూలుగా మనసులోని నెమ్మదిని కలిపి మాధుర్యాన్ని వ్యక్తం చేసేలా ఉంది. ఆయన అనుగ్రహం కావాలి.

విందుల్వచ్చిరి మీయశోదకడకు న్వేగంబెపొమ్మయ్యయో
నందానందన! చందనాంకురమ! కృష్ణా! యింకఁ బోవేమి మా
మందం జాతరసేయఁ బోదమిదే రమ్మా యంచు మిమ్మెత్తుకో
చందంబబ్బిన నుబ్బకుండుదురే ఘోషస్త్రీలు నారాయణా!

భావం: ఈ పద్యములో, కృష్ణుడి వర్ణన మరియు ఆయన ఆందోళనాలను గమనించవచ్చు. యశోదమ్మ కోసం కృష్ణుడు ప్రియంగా వస్తాడు. ఆయన నందానందనుడు, చందనాంకురుడు, గోపాలుడిగా ఉన్నాడు. కృష్ణుని గురించి చెప్పిన తరువాత, కృష్ణుని అర్థం పొందే క్షణం రాబోయే కాలంలో వచ్చే నరమహాముద్రలు అనుగ్రహం చేయాలని కోరుకుంటున్నాడు.

అన్నా కృష్ణమ నేఁడు వేల్పులకు మీఁదన్నార మీచట్లలో
వెన్నల్ ముట్టకు మన్ననాక్షణము నన్విశ్వాకృతిస్ఫూర్తివై
యున్నన్ దిక్కులుచూచుచున్ బెగడి నిన్నోలిన్నుతుల్ సేయుచున్
గన్నుల్ మూయ యశోదకున్ జిఱుతవై కన్పించు నారాయణా!

భావం: ఈ పద్యంలో కృష్ణుడు యశోదమ్మకు తన అనుగ్రహాన్ని చూపుతూ, ఆమెను ఆదరిస్తూ, తన మాయతో ప్రపంచాన్ని నడిపించేలా ఉన్నారు. కృష్ణుని సన్నిహితమైన చూపు, ఆయన దయా, ఆయన దేవతలాంటి శక్తి, దిక్కుల్ని చూస్తూ, గోపికలతో సహా ప్రదర్శించబడుతుంది.

ఉల్లోలంబులుగాఁ గురుల్ నుదుటిపైనుప్పొంగ మోమెత్తి ధ
మ్మిల్లం బల్లలనాడ రాగరస సమ్మిశ్రంబుగా నీవు వ్రే
పల్లెందాడుచు గోపగోనివహ గోపస్త్రీలయుల్లంబు మీ
పిల్లంగ్రోవిని జుట్టిరాఁదిగుదు నీపెంపొప్పు నారాయణా!

భావం: ఈ పద్యం కృష్ణుని ఆత్మీయమైన, మాధుర్యభరితమైన రూపాన్ని మరియు ఆయన గోపగోనుల మధ్య సాగించే కిలకమైన లీలలను వర్ణిస్తుంది. ఆయన శక్తితో, అంగీకారంతో గోపగోనుల మోహనాన్ని పెంచుతూ, జీవితాన్ని ఉత్తేజకరంగా చేస్తాడు.

కసవొప్పన్ పసి మేసి ప్రొద్దుగలుగం గాంతారముం బాసి య
ప్పసియు న్నీవును వచ్చుచో నెదురుగాఁ బైకొన్న గోపాంగనా
రసవద్వృత్తపయోధరద్వయహరిద్రాలేపనామోదముల్
పసిఁ గొంచున్ బసిఁగొంచువచ్చుటలు నేభావింతు నారాయణా!

భావం: ఈ పద్యంలో, కృష్ణుడు తన స్వభావం, దయ, మమకారంతో గోపికలతో కలిసి ఆనందంలో వ్యాపించుకుంటున్నాడు. రసాయనమూ, గోపి ప్రేమతో కలిపి కృష్ణుడు ఒక అపూర్వమైన భక్తి లోకం సృష్టిస్తాడు.

చన్నుల్ మీఁదికి చౌకళింప నడుముం జవ్వాడ కందర్పసం
పన్నాఖ్యంబు నటించుమాడ్కి కబరీభారంబు లూటాడఁగ
విన్నాణంబు నటింప గోపజన గోబృందంబుతో వచ్చు మీ
వన్నెల్ కన్నుల ముంచి గ్రోలుటలు నే వర్ణింతు నారాయణా!

భావం: ఈ పద్యంలో కృష్ణుడు తన ప్రకటనలతో, గోపజన, గోబృందం వంటి వ్యక్తులతో సహా భక్తుల హృదయాలను నిండుస్తూ, ఒక ఉత్తేజకరమైన అలంకారం ద్వారా తన మహిమను ప్రదర్శించును. కృష్ణుని మాయ, నటన, పూర్వజ్ఞానం యథార్థాన్ని కలిగి ఉండడం.

పెరుగుల్ ద్రచ్చుచు నొక్కగోపిక మిముం బ్రేమంబునం జూచి రా
గరసావేశత రిత్తద్రచ్చనిడ నాకవ్వంబు నీవు న్మనో
హరలీలం గనుంగొంచు థేనువని యయ్యాఁబోతునుం బట్టితీ
వరవృత్తాంతము లేను పుణ్యకథగా వర్ణింతు నారాయణా!

భావం: ఈ పద్యంలో కృష్ణుడు గోపికలతో తన అనురాగాన్ని, సున్నితమైన ప్రేమను, వారి హృదయాల్లో అపూర్వమైన అనుభూతిని కలిగించేలా చూపిస్తున్నారు. హరలీలాలు ఆయన అర్థంలో కూడా వెళ్ళి పోతున్నాయి.

కేలన్ గోలయు గూటిచిక్కము నొగిం గీలించి నెత్తంబునం
బీలీపింఛముఁ జుట్టి నెన్నడుమునం బింఛావళిన్ గట్టి క
ర్ణాలంకారకదంబగుచ్చమధుమత్తాలీస్వనంబొప్పనీ
వాలన్ గాచినభావమిట్టిదని నే వర్ణింతు నారాయణా!

భావం: ఈ పద్యంలో కృష్ణుడు తన రూపాన్ని, అందాన్ని ప్రదర్శిస్తూ, గోపికలతో చేసే లీలలను, దివ్యమైన మాధుర్యంతో చూపిస్తాడు. ఆయన స్వరం, కేశాలు, పుష్పాల అలంకారంతో జీవితం పూరితంగా ఉంటుంది.

కాళిందీతటభూమి నాలకదుపుల్ కాలూఁది మేయన్ సము
త్తాలాలోల తమాలపాదపళిఖంతస్థుండవై వేణురం
ధ్రాలిన్ రాగరసంబునిండ విలసద్రాగంబు సంధించి గో
పాలవ్రాతము గండుగోయిలలుగా వర్ణింతు నారాయణా!

భావం: ఈ పద్యంలో కృష్ణుడు తన కంఠము నుండి ఉత్పన్నమైన సంగీతంతో, పూర్వజ్ఞానంతో, శక్తివంతమైన సంగీతాన్ని పొందిస్తారు. ఆయన కంఠం నుండి వచ్చే మధుర రాగం, ఈ ప్రపంచాన్ని శాంతియుతంగా నడిపిస్తాడు.

రాణించెన్ గడునంచు నీసహచరుల్ రాగిల్లి సోలంగ మీ
వేణుక్వాణము వీనులంబడి మనోవీథుల్ బయల్ ముట్టఁగా
ఘోనాగ్రంబులు మీఁదికెత్తుకొని లాంగూలంబు లల్లార్చి గో
శ్రేణుల్ చిందులు ద్రొక్కి యాడుటలు నేఁ జర్చింతు నారాయణా!

భావం: ఈ పద్యంలో కృష్ణుడు, ఆయన వేణువు ధ్వనితో ప్రపంచాన్ని మంత్రముగ్దులను చేస్తూ, గోపికల జీవితాలను ప్రేమతో నింపడం, గోపగోపికల మధ్య ఆనందాన్ని పంచడం అనేది వర్ణించబడింది. ఆయన స్వరంతో పూర్ణమైన మాధుర్యాన్ని అందించే లీలలు, శ్రావ్య సంగీతంతో చిందులను ప్రేరేపిస్తూ, ప్రకృతి రాగాలలో నిష్కలంకమైన పాడ్యమై ఉన్నారు.

పసులంగాపరి యేమెఱుంగు మధురప్రాయోల్లాసద్వృత్తవా
గ్విసరారావము మోవిదా వెదురు గ్రోవిం బెట్టి నాఁడంచు నిన్
గసటుల్ సేయఁగ నాఁడు గోపికల తద్గానంబులన్ మన్మథ
వ్యసనాసక్తలఁ జేయుచందములు నేవర్ణింతు నారాయణా!

భావం: ఈ పద్యంలో కృష్ణుడు తన స్వరంతో గోపికల హృదయాలను ఆకర్షిస్తూ, ప్రేమతో పూర్ణంగా గానాలు పాడడం ద్వారా ఆనందం, సుఖం కలిగించడాన్ని వ్యక్తం చేస్తారు. గోపికలు కృష్ణుని గానాన్ని విని ప్రేయసులైన శ్రద్ధతో గోపలింగితులను ఆనందంగా అనుభవించుకుంటారు.

జడియొంతేఁ దడవయ్యె జెయ్యియలసెన్ శైలంబు మాచేతులం
దిడుమన్నన్ జిరునవ్వుతో వదలినన్ హీనోక్తిగీపెట్టనె
క్కుడుగోవుల్ బ్రియమంద నింద్రుఁ డడలంగోవర్ధనాద్రీద్రమున్
గొడుగైయుండగఁ గేలఁబూనితిగదాగోవింద నారాయణా!

భావం: ఈ పద్యంలో కృష్ణుడు తన అనురాగంతో గోపికలను మోహింపజేసి, ప్రతీ దిశలో తన ఆలోచనలను, ప్రవర్తనను ప్రతిబింబిస్తూ, గోపికల ప్రేమను పెంచడం. ఆయన మాటలు, కార్యాలు, చర్యలు వారి ఆత్మను ఆత్మీయతతో నింపుతున్నాయి. ఈ పద్యం కృష్ణుని మహిమను, ఆయన దయామయత్వాన్ని, మోహకతను ప్రతిబింబిస్తుంది.

లలితాకుంచితవేణి యందడవి మొల్లల్ జాఱ ఫాలస్థలిన్
దిలకం బొయ్యనజాఱఁ గుండలరుచుల్ దీపింపలేఁ జెక్కులన్
మొలకన్నవ్వుల చూపులోరగిల మేన్మువ్వంకన్ బోవఁగ
నలిగైకొందువుగాదె నీవు మురళీనాట్యంబు నారాయణా!

భావం: ఈ పద్యంలో కృష్ణుడి స్వరంలో మాధుర్యాన్ని వర్ణిస్తారు. ఆయన తన వేణువు పాడే మాధుర్యం, సంగీతం వలన గోపికలు మురిపిస్తారు. కృష్ణుడి స్వరంగామైపోతే, అంతటా శాంతి, ఆనందం విస్తరిస్తుంది. ఈ పద్యం లో కృష్ణుని మాధుర్యాన్ని, రసభావాన్ని చూపించడం జరిగింది.

మాపాలం గడుగ్రొవ్వి గోపికలతో మత్తిల్లి వర్తింతువే
మాపాలెంబుల వచ్చియుండుదు వెసన్మాపాలలో నుండుమీ
మాపాలైన సుఖాబ్ధిలో మునుగుచున్ మన్నించి తాగొల్లలన్
మాపాంగల వేల్పు నీవెయని కా మన్నింతు నారాయణా!

భావం: ఈ పద్యంలో కృష్ణుడు గోపికలతో సుఖభోగాలను, అనురాగాన్ని పంచుతూ, వారి జీవితాలలో మధురమైన అర్ధాలను చూపిస్తాడు. గోపికల ప్రేమకు కృష్ణుడు ప్రతిస్పందిస్తూ, ప్రేమలో సమర్పణ, అంకితభావంతో అనురాగాన్ని పరిమితి లేనిది చేస్తాడు.

ఒక కాంతామణి కొక్కడీవు మఱియున్నొక్కరై కొక్కండవై
సకలస్త్రీలకు సంతసంబలర రసక్రీడతన్మధ్య క
ల్పకమూలంబున వేణునాదరస మొప్పంగా, బదార్వేలగో
పికలంజెంది వినోద మొందునెడ నీపెంపొప్పు నారాయణా!

భావం: ఈ పద్యంలో కృష్ణుడు, గోపికలతో ఉన్న తన ప్రేమ, శక్తి మరియు సంసారం లో విశేషమైన ఆనందాన్ని ప్రతిబింబిస్తాడు. కృష్ణుడి ప్రతి ప్రకటనలో దివ్యమైన శక్తి ఉంటుంది. ఆయన వెణువు మరియు రసక్రీడ మధ్య గోపికలు మాయలో నలుగుతారు, దానితో వారు సర్వస్వంగా ఆనందాన్ని పొందుతారు.

లలితంబైన భవత్తనూవిలసనన్ లావణ్యదివ్యామృతం
బలుఁగుల్వారఁగ నీకటాక్షమునఁ దామందంద గోపాంగనల్
తలఁపుల్పాదులుకట్టి కందళితనూత్న శ్రీలు వాటింతురా,
నెలతల్ తీవెలు చైత్రవిస్ఫురణమౌ నీయొప్పు నారాయణా!

భావం: ఈ పద్యంలో కృష్ణుడు తన శక్తివంతమైన రూపాన్ని, గొప్పతనాన్ని, త్రిభువనసృష్టిని తెలియజేస్తాడు. ఆయన యొక్క దయా, దిక్కులే అనుసరించడానికి అనుగ్రహాన్ని అందించబోతున్నాయి. కృష్ణుని రూపం అన్ని రకాల శక్తిని కలిగి ఉంటుంది. ఆయన ప్రేమ, హృదయనిర్వాణం అనే దిశలో కూడా విశేషంగా వెలుగుతుంది.

లీలన్ బూతకిప్రాణవాయువులు పాలిండ్లందు వెళ్ళించి దు
శ్శాలుండై చనుబండిదానవు వెసంజిందై పడందన్ని యా
రోలన్మద్దులు గూల్చి ధేనుదనుజున్ రోఁజంగ నీల్గించి వే
కూలం గంసునిఁగొట్టి గోపికలకోర్కుల్ దీర్తు నారాయణా!

భావం: ఈ పద్యంలో కృష్ణుడు తమ సృష్టి లీలల్లో, ఆత్మాధీనతతో పరిపూర్ణమైన శక్తి ప్రదర్శిస్తాడు. ఆయన వెణువు యొక్క ధ్వని, ఈ ప్రపంచంలోని ప్రతి ప్రాణికి, గోపికలకు, మరియు ప్రతి ప్రదర్శనకు, ప్రేమలో మాయజాలాన్ని అర్పిస్తాడు. కృష్ణుని రాగంలో, ఆయన వైభవం చుట్టూ ప్రాపంచిక ప్రాణులు తనకనుక శక్తిని, శాంతిని చొరవ చేస్తారు.

రసనాగ్రంబున నీదునామరుచియున్ రమ్యంబుగాఁ జెవ్లుకు
న్నసలారంగ భవత్కథాభిరతియున్ హస్తాబ్జ ముగ్మంబులన్
వెసనీపాదసుపూజితాదియుగమున్ విజ్ఞాన మధ్యాత్మకున్
వెస నింపొందనివాఁడు దాఁ బశువు సూవేదాత్మ నారాయణా!

భావం: ఈ పద్యంలో కృష్ణుడు తన మాధుర్యాన్ని ప్రపంచానికి పంచి, గోపికలకు, భక్తులకు మధుర గానంతో ప్రేరణ ఇవ్వడం, వారి హృదయాలలో ఆత్మీయ ఆనందాన్ని రేకెత్తించడం. ఆయన ధ్యానంలో గోపికలు, భక్తులు, ప్రపంచ జీవులు ఉల్లాసంగా మురిపించుకుంటారు. ఆయన సంగీతం ద్వారా భక్తులు ఆత్మిక మార్గంలో ప్రయాణిస్తారు.

వరకాళిందితరంగడోలికలలో వైకుంఠధామంబులో
వెరవొప్పార నయోధ్యలో మధురలో వ్రేపల్లెలో ద్వారకా
పురిలో నాడెడు భంగి నాదుమదిలో భూరిప్రసన్నాననాం
బురుహం బొప్ప నటించుటొప్పును సితాంభోజాక్ష నారాయణా!

భావం: ఈ పద్యం ద్వారా కృష్ణుడు, తన వివిధ వాసస్థలాల్లో వైకుంఠం, నయోధ్య, ద్వారకా, మరియు ఇతర స్థలాల్లో, తన ప్రవేశానికి భక్తులకు ఎప్పటికీ గుర్తుండిపోయేలా మహిమను ప్రసారం చేస్తాడు. కృష్ణుని ప్రభావంతో ప్రతీ చోటా ఆనందం, మాధుర్యం, మరియు ఉల్లాసం వ్యాప్తి చెందుతుంది. ఆయన నర్తనంలో సర్వత్రా చైతన్యం నింపుతాడు.

చల్లల్వేఱొకయూర నమ్ముకొను నాసంబొవుచోఁ ద్రోవ నీ
వుల్లాసంబున నడ్డకట్టి మదనోద్యోగానులాపంబులన్
చల్లన్ జల్లనిచూపు జల్లుమని గోపస్త్రీలపైఁ జల్లు మీ
చల్లంబోరు తెఱంగు జిత్తమున నే జర్చింతు నారాయణా!

భావం: ఈ పద్యంలో కృష్ణుని మాధుర్యంతో, ఆయన గోపికలతో ఉల్లాసంగా గల సమయాలు, ఆయన ప్రవర్తన, శృంగార లీలలు, భక్తులకు ఆనందానుభవాన్ని కలిగించడం వర్ణించబడింది. గోపికల ఆనందం కృష్ణుడి మీదున్న ప్రేమ ద్వారా, ఆత్మీయంగా లభించే సంతోషంతో నిండుతుంది.

కలయన్వేదములున్ బురాణములు బ్రఖ్యాతంబుగా తెల్పి మీ
వలనన్ భక్తిహీనుఁడైనపిదపన్ వ్యర్థప్రయత్నంబెపో
గులకాంతామణి గొడ్డువోయినగతిం గ్రొవ్వారు సస్యంబు దా
ఫలకాలంబున నీచపోవుపగిదిన్ పద్మాక్ష నారాయణా!

భావం: ఈ పద్యంలో కృష్ణుడు, తన భక్తుల యొక్క మానసిక పరిస్థితులను, వారి హృదయాలలో ఉన్న దుఃఖాలను, దుష్టతలను పోగొట్టి, విశ్వాన్ని పవిత్రతతో నింపుతూ, వారి దోషాలను తొలగించి, మంచి మార్గంలో వారిని నడిపిస్తాడు. ఆయన మార్గదర్శకం వల్ల, భక్తులు ఒక మహా ఆనందాన్ని పొందుతారు.

స్నానంబుల్ నదులందుజేయుట గజస్నానంబు చందంబగున్
మౌనంబొప్ప జపించువేదమటనీ మధ్యంబులో నేడ్పగున్
నానాహోమములెల్ల బూడిదలలోన న్వేల్చునెయ్యై చను
న్నినామోక్తియు నీపదాబ్జరతియున్ లేకున్న నారాయణా!

భావం: ఈ పద్యంలో కృష్ణుని ఆత్మస్వీకారం, ఆయన సాధించిన పూజలు, యజ్ఞాలు మరియు జపం గురించి చెప్పబడింది. ఆయన క్షేమ, శాంతి, మోక్షం కోసం స్వర్గానుగ్రహంగా సార్వజనికమయ్యే విధానం ఏర్పడుతుంది. ఈ క్రియలు, భక్తులను ఉన్నత స్థాయికి తీసుకెళ్ళడం కోసం పథకాలు.

అలనీటందగు రొంపిపైఁ జిలికిన న్నానీట నేపాయు నా
యిలపాపంబులు దుర్భరత్వము మహోహేయంబునం బొందినం
బలువై జీవుని దొప్పఁ దోఁగినవి యీబాహ్యంబునం బాయునే
పొలియుంగాక భవత్సుపాదజలముం బ్రోక్షింప నారాయణా!

భావం: ఈ పద్యంలో కృష్ణుడు, భక్తుల బలవంతమైన అంకితభావాన్ని, వారికి ఎదురయ్యే సవాళ్లను తక్కువ చేసి, వారు తప్పులు చేసేవారిని క్షమిస్తాడు. గోపికలకు మాధుర్యంతో అనుభవం పెరిగి, ప్రస్తుత మరియు భవిష్యత్ జీవనశైలిలో ఉండి, వారికి నిత్యం భక్తి ప్రవృత్తి కలుగుతుంది.

తనచిత్తాబ్జము మీపదాబ్జములకుం దాత్పర్య సద్భక్తితం
తున బంధించిన బంధనంబుకతనం దుష్పాపపుంజంబు లె
ల్లను విచ్చిన్నములై యడంగు మహిమోల్లాసాబ్ధియైనట్టి దా
సున కింపొందును మోక్షవైభవము దా సుశ్లోక నారాయణా!

భావం: ఈ పద్యంలో కృష్ణుడు, తన సేవకుల కృషిని మన్నించి, వారిని మంచి మార్గం చేర్పిస్తూ, వారిని బంధనాలు, కర్మపరిష్కారాల నుండి విముక్తి చేస్తాడు. భక్తి మార్గంలో కృష్ణుని వర్ణన, అందరికి సమాధానాన్ని, శాంతిని కలిగించే మార్గంగా ఉంటుంది.

తనువుం జీవుఁడు నేకమైనపిదపన్ ధర్మక్రియారంభుఁడై
యనయంబున్మది దన్నెఱుంగక తుదిన్నామాయచే మగ్నుఁడై
తనుతత్వాది వియోగమైనపిదపం దానేర్చునే నీదుద
ర్శన మింపారఁగ భక్తివైభవ మహాసంకాశ నారాయణా!

భావం: ఈ పద్యంలో కృష్ణుడు, తన భక్తులతో అనుబంధం ఏర్పడింది. ఆయనే వారి మార్గదర్శి, వారి కర్మ, ధర్మ మార్గాలను సమర్థిస్తాడు. ఆయన వారి యాత్రలో మహాసంకాశంగా, గమ్యం చెయ్యడాన్ని తన ధ్యానంతో గమనిస్తాడు.

తనకున్ సాత్వికసంపదాన్విత మహాదాసోహ భావంబునన్
ననయంబున్మది నన్యదైనభజనం బారంగ దూలింపుచున్
జనితాహ్లాదముతోడ నీ చరణముల్ సద్భక్తి పూజించి నిన్
గనుగొన్నంతనె కల్మషంబు లడఁగుం గర్మఘ్న నారాయణా!

భావం: ఈ పద్యంలో కృష్ణుడు, భక్తుల ఆత్మాధికారం, వారి సంపూర్ణ దారుణమైన మార్గం ద్వారా వారి సాక్షాత్కారాన్ని, వర్ణనను చూపిస్తాడు. ఆయన పూజ, భక్తి, మరియు శుద్ధి ద్వారా ఒకటే ప్రకాశానికి చేరుకోగలరు.

పరికింపన్ హరిభక్తి భేషజునకున్ భవ్యంబుగా మీఁద మీ
చరణాంభోరుహ దర్శనంబు గలదే సంప్రీతి నెట్లన్నఁ దా
ధరలోఁ జోరుఁడు గన్న దుస్తర పరద్రవ్యంబుపై నాశలం
బొరయన్నేర్చునె దుర్లభంబగు గృపాంభోజాక్ష నారాయణా!

భావం: ఈ పద్యంలో కృష్ణుడు, తన భక్తులకు తన సన్నిధిలో ఉండే హరిభక్తి ద్వారా, శ్రద్ధ, ప్రేమ, మరియు ఆశీర్వాదాలను ప్రదర్శిస్తాడు. ఆయన తమ భక్తుల పూర్వాపరాల రక్షణ కోసం, అధికశక్తి అయిన స్వయంకృషితో వారి రక్షణ వహించడానికి సిద్ధంగా ఉంటాడు. కృష్ణుని దివ్య కృపతో, భక్తులు ధన్యంగా, శుభపూర్ణంగా జీవిస్తారు.

పరమజ్ఞాన వివేక పూరిత మహాభవ్యాంతరాళంబునన్
పరగ న్నీ నిజనామమంత్ర మొనరన్ భక్తిన్ననుష్ఠింపుచుం
దురితాన్వేషణ కాలభూతము వెసన్ దూలంగ వాకట్టు వాఁ
డరుగున్ భవ్యపదంబు నొందుటకునై యవ్యక్త నారాయణా!

భావం: ఈ పద్యంలో, కృష్ణుడు, పరమజ్ఞానంతో ఆత్మల యాత్రను ప్రారంభించి, భక్తులను యథార్థ మార్గం చూపిస్తూ, క్రమంగా వారి హృదయాలలో విశ్వాసం నింపుతాడు. ఆయన సద్భక్తులకు గమనించడం ద్వారా సమస్త పాపాలను తొలగించి, పరమాత్మలో విలీనమవడానికి దారి చూపిస్తాడు.

సరిఘోరంధక బోధకారణ విపత్సంసార మాలిన్యమున్
పరమానంద సుబోధకారణ లసద్భస్మంబు పై నూఁది యా
నిరతజ్ఞానసుకాంతి దర్పణమున న్నిస్సంగుఁడై తన్నుదా
నరయం గాంచిన వాఁడు నిన్నుఁ గనువాఁడబ్జాక్ష నారాయణా!

భావం: ఈ పద్యంలో, కృష్ణుడు భక్తులకు జీవన ఉద్ధరణ, దుఃఖముల నుండి విముక్తి, మరియు కష్టాలలో నెమ్మదించి, జ్ఞానంతో ముందుకు సాగేందుకు ప్రేరణ ఇస్తాడు. ఆయన వివేకం, గమనంలో నేరుగా మాయాజాలాలు తొలగించి, భక్తులకు తన దివ్య కృప అందించేందుకు సిద్ధంగా ఉంటాడు.

పరుషాలాపములాడ నోడి మదినీపాపార్జన నారంభుఁడై
నిరసించేరికిఁ గీడుసేయక మది న్నిర్ముక్త కర్ముండునై
పరమానంద నిషేధముల్ సమముగా భావించి వీక్షించునా
పరమజ్ఞాని భవత్కృపం బొరయ నో పద్మాక్ష నారాయణా!

భావం: ఈ పద్యంలో కృష్ణుడు, తన భక్తులను వివేకంతో, మంచి మార్గంలో నడిపిస్తూ, శుద్ధికి కృషి చేస్తాడు. ఆయన ధర్మ మార్గంలో నడవాలని చెబుతాడు, భక్తులు తమ భవిష్యత్తు ప్రగతి కోసం కర్మలను శుద్ధి చేసుకుంటారు. కృష్ణుని భక్తి ద్వారానే వారు సన్మార్గంలో స్థిరపడతారు.

ఒరులం దన్ను నెఱుంగు నియ్యెఱుకయు న్నొప్పార నేకాంతమం
దరయంబైపడు నన్యభామినులపై నాకాంక్షదూరత్వమున్
మరణావస్ఠను నీదునామములె సన్మానంబునం దోఁచుటల్
ధరలోన న్నివి దుర్లభంబులు సుధాధామాక్ష నారాయణా!

భావం: ఈ పద్యంలో, కృష్ణుడు జీవన ముక్తి, మరణం మరియు సమాధానాలను అర్థం చేసుకుంటారు. శుద్ధి మరియు సేవ ద్వారా, భక్తులు విశ్వసనీయ మార్గంలో విజయం సాధిస్తారు. కృష్ణుని ఆశీర్వాదం ద్వారా, వారు నిజమైన ఆనందాన్ని పొందుతారు, మర్మం విడి కృప పొందుతారు.

వెరవొప్ప న్బహుశాస్త్రమంత్రము లొగి న్వీక్షించి వేతెల్పిమీ
వరనామామృతపూర మానుచుఁ దగన్ వైరాగ్యభావంబునన్
సరి నశ్రాంతముఁ గోరువారు పిదపన్ సంద్సారమాతుఃపయో
ధరదుగ్ధంబులు గ్రోలనేరరు వెసన్ దైత్యారి నారాయణా!

భావం: ఈ పద్యంలో, కృష్ణుడు భక్తుల పరమజ్ఞానం ద్వారా, వారి విశ్వాసం పటిష్టమవుతుంది. వారు ఈ లోకానికి మించిన భావాలు, విశ్వం గురించిన అన్వేషణలు చేపడతారు. కృష్ణుని శిష్యులు విశ్వశాంతిని పొందుతారు, వారు సరైన మార్గంలో సాగుతారు.

వేదంబందు సునిశ్చయుండగు మహా వేల్పెవ్వఁడో యంచు నా
వేదవ్యాసపరాశరుల్ వెదకిన న్వేఱొండు లేఁడంచు మీ
పాదాంభోజము లెల్లప్రొద్దు మదిలో భావింతు రత్యున్నతిన్
శ్రీదేవీ వదనారవింద మధుపా శ్రీరంగా నారాయణా!

భావం: ఈ పద్యంలో, కృష్ణుడు, వేదాన్ని, శాస్త్రాలను, ధర్మాన్ని భక్తులకు వివరించి, వారి మనసులను, హృదయాలను అనుభూతి ప్రవృత్తి వైపుగా నడిపిస్తాడు. వేదవ్యాస, పరాశరుల వంటి మహా పూర్వులు, మంత్రములు చెప్పినట్లు, కృష్ణుడు కూడా భక్తుల మధ్య ఆశీర్వాదాలు పంచుతాడు.

సుతదారాప్తజనాది విత్తములపై శూన్యాభిలాషుండునై
యతనోద్రేకయుతంబులై పొదలునయ్యై యింద్రియవ్రాతముల్
మృతిఁబొందించి దమంబునన్ శమమున్ మీఱంగవర్తించు ని
ర్గతసంసారి భవత్కృపంబొరయ నో కంజాక్ష నారాయణా!

భావం: ఈ పద్యంలో కృష్ణుడు, జీవుల ద్వారా తమ స్వభావాలను, పాపాలను త్యజించి, శాంతి, భక్తి ద్వారా సాఫల్యాన్ని పొందవచ్చు. భక్తులు ఈ దారి ద్వారా మరణం నుండి విముక్తి పొందారు. ఆయన కృప వల్లనే జీవులూ, శాంతితో జీవించగలరు.

ప్రమదం బారగఁ పుణ్యకాలగతులన్ భక్తిన్ననుష్ఠింపుచున్
నమర న్నన్న సువర్ణగోసలిల కన్యాధారుణిగ్రామదా
నము లామ్నాయవిధోక్తి భూసురులకున్ సన్మార్గుఁడై యిచ్చువాఁ
డమరేంద్రార్చిత వైభవోన్నతుఁడగు న్నామీఁద నారాయణా!

భావం: ఈ పద్యం లో, భక్తులు తమ భక్తిని నెరవేర్చుకోవడానికి, కృష్ణుని పాదాలను ఆశ్రయిస్తూ దైవవిభూతి ద్వారా మార్గదర్శకత్వాన్ని పొందుతారు. భక్తి ద్వారా వారు పుణ్యకాలాన్ని అనుభవిస్తారు, అవి వారిని దైవవిభూతి కమీలా తీర్చడానికి దారితీస్తాయి. కృష్ణుని నామ స్మరణ వలన ఆత్మ శుద్ధి, పరమతత్త్వం పొందవచ్చు.

ఇల నెవ్వారిమనంబులో నెఱుకదా నెంతెంత గల్గుండునా
కొలదింజెంది వెలుంగుచుందు కలయన్గోవింద నీరూపులన్
యలర న్నంబు మితంబులై సరసిలో నంభోరుహంబుల్ దగన్
నిలనొప్పారెడుతందమొందెదెపుడు న్నీలాంగ నారాయణా!

భావం: ఈ పద్యంలో, భక్తుడు తన హృదయాన్ని శుద్ధి చేసి, కృష్ణుని యొక్క శరీరరూపాన్ని, దైవత్వాన్ని పరిమితంగా ఆలోచించేందుకు ప్రయత్నిస్తున్నాడు. కనురెప్పల్లో కృష్ణుని రూపాలను స్ఫురించుకుంటూ, ఆ దివ్య రూపం క్షణాల సమయం లో నిలబడుతుంది. ఈ అనుభూతుల ద్వారా పరమశాంతి, దైవ దర్శనాన్ని పొందవచ్చు.

మదిలో నుత్తమభక్తి పీఠముపయిన్ మానాథ మీపాదముల్
గదియం జేర్చినవానికేనొడయఁడన్ గాదంచు సత్యున్నతిన్
పదిలుండై సమవర్తి మృత్యువునకున్ బాఠంబుగాఁ బల్కు మీ
పదపద్మార్చకు లెంతపుణ్యులో కృపాపారీణ నారాయణా!

భావం: ఈ పద్యంలో, కృష్ణుడు భక్తుల హృదయాలలో పట్టు, ప్రేమను ఏర్పరచి, ఆ పీఠముపై ఉండే భక్తులను ఉత్తమ ఆధ్యాత్మిక మార్గంలో నడిపిస్తాడు. ఆయన శరణాగతి వల్ల, భక్తులు పునరుత్థానం పొందతారు, మృత్యువుతో సంబంధాన్ని అలంకరించి, వాస్తవికతను చేరుతారు.

కులమెన్నంగొలదేల యేకులజుఁడుం గోత్రాభి మానాభిలా
షలు నజ్ఞానము బాసి జ్ఞానము మదిన్ సంధించి శుద్ధాత్ముఁడై
యలరారం బరుసంబుసోఁకు నినుమున్ హేమాకృతస్తోమమై
వెలయు న్నాగతి వాఁడుముక్తికరుగున్ వేదాత్మ నారాయణా!

భావం: ఈ పద్యంలో, కృష్ణుడు వ్యక్తి యొక్క శుద్ధత, వేదమూలక జ్ఞానాన్ని పొందించి, వాస్తవిక పుణ్యాన్ని సాధించడానికి మార్గం చూపుతాడు. కృష్ణుని ఆశీర్వాదంతో, భక్తులు శుద్ధాత్మలుగా మారి, వేదార్ధాలను అమలులో పెట్టి, పరమజ్ఞానాన్ని పొందుతారు.

నిరతానందనియోగులై నియతులై నిర్భాగ్యులై నీచులై
కరుణాహీనమనస్కులై మలినులై కష్టాత్ములై నష్టులై
పరుషవ్యాధినిబద్ధులై పతితులై భగ్నంగులై మ్రగ్గువై రరయ
న్నిన్నొగి నాత్మయుం దిడనివా రబ్జాక్ష నారాయణా!

భావం: ఈ పద్యం లో, కృష్ణుడు, తన అనుకూలమైన మార్గంలో, అన్ని అశుభాన్ని తొలగించి, పాపాలను నిర్మూలిస్తాడు. జీవులు బంధం నుంచి విముక్తి పొందడాన్ని, ఆత్మ శుద్ధి ద్వారా కృష్ణుని కృప పొందడాన్ని తెలియజేస్తుంది. దీనితో, వారు శాంతి, ఆనందాన్ని సాధిస్తారు.

ఘనభోగాస్పదులై గతౌఘమతులై కారుణ్యలై ముక్తులై
ధనకీర్తిప్రదులై దయాభిరతులై ధర్మాత్ములై నిత్యులై
మనుజాధీశ్వరులై మనోజనిభులై మాన్యస్థులై స్వస్థులై
యొవరన్నొప్పెడువారు నీపదరుచుల్ యూహించు నారాయణా!

భావం: ఈ పద్యంలో, కృష్ణుడు భక్తులను దైవవిభూతితో ఆశీర్వదిస్తూ, వారికి ధన, కీర్తి, పరమశాంతి వలన పరమాత్మతను అందిస్తుంది. వారు ధర్మ మార్గంలో నడుస్తూ, అనుభవించిన కృప ద్వారా శరీర, ఆత్మ, మనస్సులలో సుఖాన్ని పొందుతారు.

విదితామ్నాయ నికాయభూతములలో విజ్ఞానసంపత్కళా
స్పదయోగీంద్ర మనస్సరోజములలో బ్రహ్మేంద్రదిక్పాలక
త్రిదశవ్రాతకిరీటరత్నములలో దీపించుచున్నట్టి మీ
పదపద్మంబులు భావగేహమున నే భావింతు నారాయణా!

భావం: ఈ పద్యంలో, కృష్ణుడు శాస్త్రాలు, శ్రేష్టమైన జ్ఞానం మరియు యోగవిధానాలను భక్తులకు అందించి, వారు మోక్షాన్ని పొందేందుకు మార్గదర్శనంగా నిలుస్తాడు. ఆయన పాదభక్తిని గుర్తించి, ఆత్మల జ్ఞానం ప్రగతికి దారితీస్తుంది.

వెలయన్ యౌవనకాలమునందు మరుడుఁన్ వృద్ధప్యకాలంబునన్
బలురోగంబులు నంత్యమందు యముఁడుం బాధింపఁనట్లైన యీ
పలుజన్మంబులు చాలదూలితి ననుం బాలింపవే దేవ మీ
ఫలితానంద దయావలోకనము నాపైఁజూపు నారాయణా!

భావం: ఈ పద్యంలో, కృష్ణుడు, సమస్త ప్రపచంలో భక్తుల పుణ్యకాలాలను దృష్టిలో ఉంచుకుని, వారు అనేక జన్మలను అలకరించి, మరణం మరియు పాపాలను తొలగిస్తూ దివ్య జ్ఞానం పొందిస్తాడు. ఆయన కృపవల్ల, వారు విశ్వసంతో పునఃజన్మలను ప్రారంభిస్తారు.

బలుకర్మాయుత పాశబంధవితతిన్ బాహాపరిశ్రేణికిన్
జలయంత్రాన్వితబంధయాతనగతిన్ సంసారకూపంబులో
నలరం ద్రిమ్మరుచుండు నన్ను నకటా! యార్తుండనై వేఁడెదన్
వెలయ న్నీకృపచేతఁ జేకొనవె నన్ వేవేగ నారాయణా!

భావం: ఈ పద్యంలో, కృష్ణుడు శరీర సంబంధమైన అనేక కష్టాలను, బాధలను దైవవిభూతి ద్వారా తొలగించి, భక్తుల ఆత్మను సమర్థతకు నడిపిస్తాడు. భక్తుల వేదనను, అశక్తిని ఎదుర్కొనడానికి ఆయన భక్తికి దారి చూపిస్తాడు.

మమహంకారవికారసన్నిభ మహామత్తాది లోభాంధకా
రముచే ముక్తికి నేఁగుమార్గ మెఱుగన్ రాదింక నాలోన
విమలాపాంగదయాదివాకరరుచిన్ వెల్గింపు మింపార నో
కమలానంద విహారవక్షలలితా! కంజాక్ష నారాయణా!

భావం: ఈ పద్యంలో, కృష్ణుడు శక్తిని, మహత్త్వాన్ని మరియు మర్యాదలను తొలగించి, భక్తులకు అనేక అనుభవాలను అందిస్తాడు. ఈ అనుభూతి ద్వారా, శుద్ధి, ఆత్మశాంతి మరియు దైవకృప అందుకుంటారు.

పరిపంథిక్రియ నొత్తి వెంటఁబడు నప్పాపంబుఁ దూలించి మీ
చరణాబ్జస్థితిపంజరంబు శరణేచ్చం జొచ్చితిం గావుమీ
బిరుదుం జూడుము మీరు సూడఁగ భవధ్భృత్యుండు దుఃఖంబులం
బొరయ న్మీకపకీర్తిగాదె శరదాంభోజాక్ష నారాయణా!

భావం: ఈ పద్యం లో, భక్తుడు కృష్ణుని పాదాల స్థితిలో ఉన్న పన్ను మనస్సుకు శరణాగతిగా మారి, ప్రతి విషయంలో కృష్ణుని ఆశీర్వాదాన్ని కోరుకుంటాడు. కృష్ణుని పేరులో శాంతి, దైవ విజయం, భవిష్యత్తులో అనుభవించాల్సిన భక్తి, పాపాల తీర్చుట కోసం దయాభావాన్ని వ్యక్తం చేస్తుంది.

సతతాచారము సూనృంతంబు కృపయున్ సత్యంబునున్ శీలమున్
నతి శాంతత్వము చిత్తశుద్ధి కరమున్ నధ్యాత్మయున్ ధ్యానమున్
దృతియున్ ధర్మము సర్వజీవహితముం దూరంబుగాకుండ స
మ్మతికిం జేరువ మీ నివాససుఖమున్ మానాథ నారాయణా!

భావం: ఈ పద్యం లో, కృష్ణుడు భక్తులకు మంచి అలవాట్లను నేర్పిస్తూ, క్షమాశీలత, ధర్మం, శాంతి, మరియు మానసిక స్థిరత్వాన్ని ప్రేరేపిస్తాడు. ఈ సాధనల ద్వారా, మనస్సు శుద్ధిగా మారి, కృష్ణుని ఆశీర్వాదం ద్వారా పరమానందం, నిత్య సుఖం పొందవచ్చు. భక్తి ప్రాప్తి పరంగా, ఆయన నివాసం ఒక శాశ్వత ఆనంద స్థలం అవుతుంది.

భవనాసిన్ గయ తుంగభద్ర యమునన్ భాగీరథిం గృష్ణ
వేత్రావతి న్నర్మద పెన్న గౌతమి పయోరాశి న్వియద్గంగయుం
దవగాహంబున నైనపుణ్యములు బెంపారంగ నేఁ డిచ్చటన్
భవదంఘ్రీ స్మరణంబునం గలుగు నోపద్మాక్ష నారాయణా!

భావం: ఈ పద్యం లో, కృష్ణుడు అనేక పుణ్యనదుల ద్వారా శక్తిని ప్రసాదించి, భక్తులకు ఉత్పత్తి చేస్తాడు. గంగా, యమునా, భాగీరథ వంటి నదులను సందర్శించడమే కాకుండా, వాటి ప్రాముఖ్యత గురించి వివరిస్తూ, కృష్ణుని పాద స్మరణతో పరమపదం సాదన చెందే మార్గం తెలియజేస్తాడు.

ధర గ్రామాధిపు నింటిదాసుఁడు వెసం దాద్రోహముం జేసినన్
పరగం జెల్లుట సూచితీ భువన సంపాద్యుండ వైనట్టి మీ
వరదాసావలి దానదాసినని దుర్వారౌఘముల్ జేసితిన్
కరుణంజేకొని కావుమయ్య త్రిజగత్కల్యాణ నారాయణా!

భావం: ఈ పద్యం లో, కృష్ణుడు దయ మరియు కృపతో భక్తుల పరమాత్మత, శాంతిని సాధించడాన్ని తెలిపారు. ఆయన దానవిశేషాన్ని స్వీకరించి, ప్రపంచంలోని అన్ని దుఃఖాలను తొలగించి, యుద్ధం మరియు శక్తిని దూరం చేస్తూ, ప్రపంచానికి శుభాల వృద్ధి సాధించడానికి సహాయం చేస్తాడు.

గణుతింపన్ బహుధర్మశాస్త్ర నిగమౌఘం బెప్పుడు న్ని న్న కా
రణబంధుండనిచెప్ప నతైఱఁగు దూరంబందకుండంగనే
బ్రణతుల్ జేసెదఁ గొంతయైన గణుతింపం బాడిలేకుండినన్
ఋణమానానుతి నీవు శ్రీపతివి నీకేలప్పు? నారాయణా!

భావం: ఈ పద్యం లో, భక్తుడు కృష్ణుని తత్త్వం, ధర్మశాస్త్రాలు మరియు సత్యం గురించి సమర్పించి, జీవితంలో కృప కోసం ప్రార్థన చేస్తాడు. అతనికివచ్చిన అన్ని పాపాలు మరియు కర్మల బంధం నుండి విముక్తి పొందేందుకు కృష్ణుని పాదాల్లో శరణాగతి చెందాడు.

కరినాథుండు జలగ్రహగ్రహణ దుఃఖాక్రాంతుఁడై యీశ మీ
శరణంబన్నఁ గృశానుభాను శతతేజస్ఫూర్తియైనట్టి మీ
కరచక్రంబున నక్రకంఠము వెసన్ ఖండించి మించెం దయా
పరసద్భక్తభయానక ప్రకర సత్ప్రాకట్య నారాయణా!

భావం: ఈ పద్యంలో, కృష్ణుడు శరీర సంబంధమైన పునరావృతుల్లో భక్తులకు గర్భస్థితి నుండి బయలుదేరి, తన కృప దారంలో వారిని నడిపిస్తాడు. మానవ జీవితంలో, దుర్వార అంగవికలతలను పరిష్కరించి, నిజమైన గమ్యం దిశగా నడిపించడం ద్వారా, వారి బాధలను తొలగించి, దయాభావాన్ని ప్రదర్శిస్తాడు.

ఏభావంబున నిన్ దలంచె గజయూధేంద్రుండు ఆపన్నుఁడై
యేభావంబున ద్రౌపదయ్యెడ రమాధీశా యనె న్వాయసం
బేభావంబున నీశరణ్య మనెనో యీనీకృపాదృష్టిచే
నాభావంబున నీతలంపుఁ గలుగ న్నాకిమ్ము నారాయణా!

భావం: ఈ పద్యం లో, కృష్ణుడు ద్రౌపది మరియు గజేంద్ర వంటి భక్తులను సహాయం చేయగలదు. ఆత్మల శరణాగతం ద్వారా భయాన్ని, బాధను తొలగించి, కృపాభావంతో వారి గమ్యస్థానాన్ని చేరుకునేలా చేస్తాడు. ఆయన శరణాలో ఉండటం, సత్య, ధర్మం ద్వారా విశ్వసనీయంగా మారి, భక్తుల ఆశలను తీరుస్తాడు.

నీలగ్రీవుఁడు చేతిపున్క విడిచె న్నీయింతి భిక్షంబునిన్
నీలగ్రీవుఁడు యీశ్వరాఖ్యఁ దనరె న్నీనామజప్యంబునన్
నీలగ్రీవుఁడు మించిత్రుంచెఁ బురముల్ నీ ప్రాపు సేవించినన్
నీలగ్రీవమఖాబ్జభాస్కరకృపానిత్యాత్మ నారాయణా!

భావం: ఈ పద్యంలో, భక్తుడు కృష్ణుని ఆకర్షకమైన, విశ్వప్రభుత్వాన్ని మరింత వివరించాడట, ఆయన సేవ ద్వారా ఆధ్యాత్మికంగా మారుతుంది. కృష్ణుని నామ స్మరణతో, భక్తులు ఆయన దయార్ధమై సర్వపాపాలను పూజిస్తారు. "నీలగ్రీవం" అనే భావనలో, ఆయన సేవ, కృప పట్ల అర్ధం ఉందని చెప్పవచ్చు.

నినువర్ణింపనివాఁడు మూఁగ మదిలో నీనామమున్ వీనులన్
విని మోధింపనివాండు చెవ్డుమరినిన్ వేడ్కన్ మనోవీధినిన్
గనిపూజింపనివాఁడు నాశకరుఁడౌ కర్మక్రియారంభుండై
తనలోఁ గాననివాఁడు నీచమతివో తత్వజ్ఞ నారాయణా!

భావం: ఈ పద్యంలో, భక్తుడు కృష్ణుని వర్ణన చేసే వాక్యాలను, అనేక విధాలుగా సమర్ధించే ప్రయత్నం చేస్తాడు. కానీ, వారి ఆత్మలో ఉన్న అహంకారం, కర్మక్రియలు, మరియు అనవసరమైన అనుభవాలు వాటిని అడ్డుకుంటాయి. కృష్ణుని తత్వాన్ని పూర్ణంగా అర్థం చేసుకోవడం దుర్లభం, కేవలం ధర్మాన్ని, విశ్వాసాన్ని అంగీకరించటమే మన ఆధ్యాత్మిక ఎదుగుదలకు మార్గం.

నినువర్ణింపని నీచబంధమతి దానిర్మగ్నమూఢాత్ముఁడై
పెనుదైవంబులఁ గోరి తా మనమునన్ సేవించుచందంబుతా
ననలం బారిన భూతియందు వెలయ న్నాజ్యాహుతుల్ పూనివే
ల్చినచందంబున వ్యర్ధమై తనరు, జూచిద్రూప నారాయణా!

భావం: ఈ పద్యంలో, భక్తుడు ఆధ్యాత్మికంగా దిగజారిన వారిని తీరుస్తూ, వారికి నీచమతికి గురైన వారు ఎప్పటికీ దైవ స్మరణలో సార్వజనిక జీవితం పొందలేరు అని చెప్పుకుంటాడు. ఇలాంటి వారికి దేవుడి సేవ చేయడం, అతనికి పూజలు చేయడం, పుణ్య కర్మలలో పాల్గొనడం వ్యర్థమేనని అభిప్రాయపడతాడు.

నిను వర్ణింపని జిహ్వదాఁబదటికా? నీలాభ్రదేహాంగకా
నినునాలింపనిచెవులు దాఁబదటికా! నీరజపత్రేక్షణా
నినుఁబూజింపని కేలు దాఁ బదటికా? నిర్వాహకక్ష్మాతలా
నినుఁ జింతింపనియాత్మ దాఁబదటికా? నిర్వాణ నారాయణా!

భావం: ఈ పద్యంలో, భక్తుడు పూజల ద్వారా కృష్ణుని ప్రసాదాన్ని పొందడాన్ని వ్యర్థంగా చరిస్తున్నాడు. భక్తి భావంతో కృష్ణుని స్మరించకపోతే, ఎటువంటి పూజలు, జపాలు, లేదా ఆధ్యాత్మిక కృషి జరగదు. కేవలం శ్రద్ధతో చేసిన వ్రతాలు, ధర్మాలు, దైవ సేవే మన శాశ్వత శుభం.

నీవేతల్లివి నీవేతండ్రి వరయన్నీవే జగన్నధుఁడౌ
నీవేనిశ్చలబాంధవుణ్డ వరయ న్నీవేమునిస్తుత్యుఁడౌ
నీవేశంకరమూలమంత్ర మరయన్ నీవే జగత్కర్తవున్
నీవేదిక్కను వారి వారలె కడు న్నీవారు నారాయణా!

భావం: ఈ పద్యంలో, భక్తుడు కృష్ణుని తత్త్వాన్ని వివరించుచున్నాడు. "నీవే ప్రపంచానికి పుట్టించినవాడివి", "నీవే ఆది శంకరమూర్తివి", "నీవే ఈ జగత్కర్తవు", అంటూ కృష్ణుని ఆత్మశక్తి, ప్రభావం, అంతిమమైన సృష్టి శక్తిని ప్రస్తావిస్తాడు. కృష్ణునే అత్యున్నత శక్తిగా ఆరాధిస్తూ, ఆయన యొక్క మహిమను గౌరవిస్తాడు.

అపరాధంబులు నిన్ను నమ్మి వినుమే నాజన్మపర్యంతమున్
విపరీతంబుగఁ జేసినాఁడనిఁక నీవేదిక్కు నాలోనికిన్
గపటం బింతయులేక దండధరుకుం గట్టీక రక్షింపుమీ
కృపకుం బాత్రుఁడనయ్య ధర్మపురిలక్ష్మీనాథ నారాయణా!

భావం: ఈ పద్యం లో, భక్తుడు తన గత పాపాల వల్ల పశ్చాత్తాపాన్ని ప్రకటిస్తూ, కృష్ణుని కృపవలననే తనను క్షమించాలి అని ప్రార్థన చేస్తున్నాడు. భక్తుడు ఈ పాపాలకు శాశ్వతమైన పరిష్కారం కావాలని, కృష్ణుని దయ కోసం ప్రార్థన చేస్తున్నాడు.

చెల్లంజేసితి పాతకంబులు మదిన్ శ్రీనాధ మీనామముల్
పొల్లుల్ బోవనినమ్మి పద్యశతమున్ బూర్ణంబుగాఁ జెప్పితిన్
చెల్లం బోనను నమ్మె వీఁడని దయం జేపట్టి రక్షింపుమీ
తల్లిందండ్రియు నీవుగాక యొరులో తర్కింప నారాయణా!

భావం: ఈ పద్యంలో, భక్తుడు పాతకాలను శాశ్వతంగా నశింపచేయాలని, తన శరణాగతి చేయాలని కోరుకుంటాడు. అలాగే, కృష్ణుడిని నమ్మకంతో భక్తి ద్వారా విముక్తిని పొందాలని శంకించి, తన ప్రేమను వ్యక్తం చేస్తున్నాడు. "నీవు సర్వ శక్తిమంతుడు, నన్ను రక్షించు" అనే ఆశయంతో ధ్యానం చేస్తాడు.

నరసింహాచ్యుత వాసుదేవ విక సన్నాళీకపత్రాక్షభూ
ధరగోవిందముకుందకేశవ జగత్త్రాతాహితల్పాంబుజో
దరదామోదరతార్క్ష్యవాహనమహాదైత్యారివైకుంఠమం
దిరపీతాంబరభక్తవత్సల కృపన్ దీపింపు నారాయణా!

భావం: ఈ పద్యంలో, భక్తుడు కృష్ణుని విభిన్న అవతారాలను ప్రస్తావిస్తూ, "నరసింహుడు", "వాసుదేవుడు", "కేశవుడు" వంటి అవతారాలను శ్లోకంగా అనవయించుకుంటాడు. ఇలాంటి వివిధ రూపాల్లో కృష్ణుడు తన భక్తులకు కృప చూపించేవాడు. ఆయన భక్తుల పట్ల ఉన్న అనురాగం మరియు వారి క్షేమాన్ని పూర్వకంగా చూపించాలనే ఆశయంతో ఈ పద్యం వివరించడం జరిగింది.

కడకంట గడలేని సంపదలొగిం గావింపు లక్ష్మీశపా
ల్కడలిన్ బన్నగశాయివై భువనముల్ గల్పించు సత్పుత్రినిన్
బొడమన్ జేసిన నాభిపంకజ జగత్పుణ్యాత్మ భాగీరథీ
పడతింగన్న పదార విందముల నే భావింతు నారాయణా!

భావం: ఈ పద్యంలో, భక్తుడు కృష్ణుని ప్రసాదం మరియు ఆశీర్వాదం ద్వారా మనస్సు శాంతి మరియు సమృద్ధి పొందుతారని చెబుతాడు. "లక్ష్మి" మరియు "భాగీరథి" వంటి పవిత్ర పాత్రలు కూడా శుభం ఇచ్చే దేవతలుగా కృష్ణుని ఆశీర్వాదం ద్వారా కలిసిపోతాయనీ వివరిస్తాడు. ఆయన ప్రభావం అన్వయించుకుంటే, ప్రతి జీవి శాశ్వత ఆనందం పొందుతాడు.

తపముల్ మంత్రసమస్త యజ్ఞఫలముల్ దానక్రియారంభముల్
జపముల్ పుణ్యసుతీర్ధసేవాఫలముల్ సద్వేదవిజ్ఞానమున్
ఉపవాస వ్రతశీలకర్మ ఫలముల్ యొప్పార నిన్నాత్మలో
నుపమింపం గలవారికే గలుగు వేయిన్నేల నారాయణా!

భావం: ఈ పద్యంలో, భక్తుడు వివిధ ధర్మప్రవృత్తుల గురించి వివరిస్తున్నాడు. తపస్సు, జపం, యజ్ఞం, వ్రతం, ఉపవాసం వంటి ఆధ్యాత్మిక అభ్యాసాలు కేవలం వ్రతభక్తి మరియు నిబద్ధతతో చేస్తే మాత్రమే కలుగుతాయని చెప్పే ఈ పద్యం. "నారాయణుడే" గలిగి చేసిన సాధన మాత్రమే శాశ్వతమైన రక్షణను ఇవ్వగలదని తెలియజేస్తాడు.

శ్రీనారాయణా! యన్నఁ జాలు దురితశ్రేణి న్నివారింపఁగా
నానందస్థితి గల్గునంచు నిగమార్థానేక మెల్లప్పుడున్
నానాభంగులఁ జెప్ప నేను విని శ్రీనారాయణా! యంచు ని
న్నేనేనెప్పుడు గొల్తు బ్రోవఁగదె తండ్రీ నన్ను నారాయణా!

భావం: భక్తుడు శ్రీనారాయణుని పిలుస్తూ తన పాపాల నుండి విముక్తి పొందాలని కోరుకుంటున్నాడు. అతను యాంత్రిక జీవితంలో శాంతిని పొందేందుకు దేవుని కృపపై ఆశ పెట్టుకుంటాడు. "నానంద స్థితి" అనగా సుఖం మరియు శాంతి స్థితి పొందాలని అతను ఆశిస్తున్నాడు. "నానాభంగుల" అంటే పాపాలు, లోపాలు, అహంకారాలు పోయి మంచి పథంలో కృషి చేయాలని ప్రార్థిస్తున్నాడు. దేవుడి కృపతో తన భయాలు, సందేహాలు తొలగిపోతాయని ఆశిస్తున్నాడు.

కలితాఘౌఘ వినాశకారి యగుచుం గైవల్య సంధాయియై
నలి నొప్పారెడు మంత్రరాజ మగు నీనామంబు ప్రేమంబునన్
అలరన్నెవ్వాని వాక్కునం బొరయదో యన్నీచుదేహంబు దా
వెలయన్ భూరుహకోటరం బదియ సూ వేదాత్మ నారాయణా!

భావం: ఈ పద్యంలో, భక్తుడు దేవుని మంత్రాలే శ్రేష్టమైనవి మరియు వాటితోనే తన మనస్సు శాంతిచేయాలని చెప్పుకుంటాడు. "గైవల్య సంధాయియై" అంటే ఆధ్యాత్మిక దిశలోకి ప్రేరణ, "నీ నామం ప్రేమంబున్" అంటే కృష్ణుని నామస్మరణలో ఉన్న భక్తి శక్తి. ఈ పద్యం ద్వారా దేవుని నామ స్మరణ శక్తి, దుఃఖాలు తొలగించడంలో, మోక్షాన్ని పొందడంలో ఉన్న ప్రధాన పాత్రను అర్థం చేసుకుంటున్నాడు.

రమణీయంబుగ నాదిమంబు నవతారంబున్ భవద్దివ్యరూ
పము నామామృతమున్ దలంప దశకప్రాప్తయ్యెఁ గృష్ణావతా
రము సుజ్ఞానము మోక్షమున్ ద్వివిధసంప్రాప్తిన్ శతాంధ్రఖ్యకా
వ్యము నర్పించితి మీ పదాబ్జములకున్ వైకుంఠ నారాయణా!

భావం: ఈ పద్యంలో భక్తుడు కృష్ణుని అందాన్ని, దేవతా మహిమను వివరిస్తున్నాడు. "నామామృతము" అంటే కృష్ణుని నామ స్మరణ ద్వారా కలిగే అమృతాన్ని సూచిస్తుంది. కృష్ణుని నామధ్యానం మోక్షాన్ని, జ్ఞానం, స్వతంత్రత కలిగిస్తుందని ప్రకటిస్తున్నాడు. "మీ పదాబ్జములకున్" అంటే కృష్ణుని పాదపద్మాలయములో శరణాగతి చేయడం, అలాగే "వైకుంఠ" అనగా శాశ్వత గగనాన్ని పొందడం.

నీమూర్తుల్ గన నీకథల్ వినఁ దుదిన్ నీపాదనిర్మాల్య ని
ష్ఠామోదంబు నెఱుంగ, నీచరణతోయంబాడ, నైవేద్యముల్
నీమంబొప్ప భజింప నీజపము వర్ణింపన్ గృపం జేయవే
శ్రీమించన్ బహుజన్మజన్మములకున్ శ్రీయాది నారాయణా!

భావం: ఈ పద్యంలో భక్తుడు, తన త్రిభుక్తి (మనస్సు, శరీరం, ఆత్మ) అన్నింటినీ కృష్ణునికి అర్పించాలని నిర్ణయించుకుంటాడు. "నీ మూర్తులు" అంటే కృష్ణుని రూపాలు, "నీ కథలు వినడం" అంటే కృష్ణగాథలను చెవులు పెట్టుకుని వినడం. "నీవు మమ్మల్ని కాపాడండి" అనడంవల్ల, భక్తుడు తన జీవితాన్ని కృష్ణుని సన్నిధిలో సమర్పించుకోవాలని కోరుకుంటాడు.