చూడోత్తంసిత చారు చంద్రకలికా చంచచ్ఛిఖా భాస్వరో
లీలా దగ్ధ విలోల కామ శలభః శ్రేయో దశాగ్రే స్ఫురన్‌ ।
అంతః స్ఫూర్జదపార మోహ తిమిర ప్రాగ్భారముచ్చాటయన్‌
శ్చేతః సద్మని యోగినాం విజయతే జ్ఞాన ప్రదీపో హరః ॥

భావం:– శివుడు యోగుల మనసులో వెలుగే జ్ఞాన దీపం. ఆ జ్ఞానమనే దీపం చంచలమైన చంద్రకళలా ప్రకాశించి, మోహాంధకారాన్ని పారద్రోలుతాడు. కేవలం శివుని ఆరాధనతోనే మానవుడు జీవితంలో నిశ్చల స్థితిని పొందగలడు.

భ్రాంతం దేశమనేక దుర్గ విషమం ప్రాప్తం న కించిత్ఫలం
త్యక్వ్తా జాతి కులాభిమానముచితం సేవా కృతా నిష్ఫలా ।
భుక్తం మాన వివర్జితం పర గృహేష్వాశంకయా కాకవత్‌
తృష్ణే జృంభసి పాప కర్మ పిశునే నాద్యాపి సంతుష్యసి ॥

భావం:– ఎంతో ప్రాంతాలు తిరిగాం, ఎన్నో కష్టాలు పడ్డాం, గౌరవాన్ని విడిచాం, సంపద కోసం శ్రమించాం. కానీ ఈ కఠిన ప్రయాసలతో ఏమీ సాధించలేకపోయాం. ఆశ మాత్రం ఇంకా పెరుగుతూనే ఉంది. ఈ తృప్తి లేకపోవడం మన జీవితాన్ని బాధాకరంగా చేస్తోంది.

ఉత్ఖాతం నిధి శంకయా క్షితి తలం ధ్మాతా గిరేర్ధాతవో
నిస్తీర్ణః సరితాం పతిర్నృపతయో యత్నేన సంతోషితాః ।
మంత్రారాధన తత్పరేణ మనసా నీతాః శ్మశానే నిశాః
ప్రాప్తః కాణ వరాటకో-పి న మయా తృష్ణే! సకామా భవ ॥

భావం:– భూమిలో నిధి కోసం తవ్వడం, పర్వతాలను తవ్వడం, నదులను దాటడం, రాజులను సంతోషపరచడం వంటి అనేక కృషులు చేశాం. కానీ చివరికి ఏమీ లాభించలేదు. తృష్ణ అనే రాక్షసిని సంతృప్తి పరచడం అసాధ్యమైపోయింది.

ఖలాలాపాః సోఢాః కథమపి తదారాధన పరై
ర్నిగృహ్యాంతర్బాష్పం హసితమపి శూన్యేన మనసా ।
కృతో విత్త స్తంభప్రతిహత ధియామంజలిరపి
త్వమాశే! మోఫూశే! కి మపర మతో నర్తయసి మామ్‌ ॥

భావం:– తనకు కావాల్సిన దాన్ని పొందడానికి ఆశ మానవుడిని శ్రమ పెట్టిస్తుంది. అబద్ధపు నవ్వులు నవ్వించాం, శూన్య మనసుతో ధన సముపార్జన చేశాం. అయినా ఆశ ఇంకా మనల్ని మోసగిస్తుంది.

అమీషాం ప్రాణానాం తులిత బిసినీ పత్ర పయసాం
కృతే కిం నాస్మాభిర్విగళిత వివేకైర్వ్యవసితమ్‌ ।
యదాఢ్యానామగ్రే ద్రవిణ మద నిఃసంజ్ఞ మనసాం
కృతం వీతవ్రీడై ర్నిజగుణ కథా పాతకమపి ॥

భావం:– ప్రాణాలను తులసి దళంలా పరిరక్షించకుండా, ధన దాహంతో వాటిని వృథా చేశాం. ధనంతో పరుల ముందు గౌరవాన్ని కోల్పోయాం. మన మూర్తమైన విలువలను మరచి మన జీవితాన్ని హీనంగా మార్చుకున్నాం.

క్షాంతం న క్షమయా గృహోచిత సుఖం త్యక్తం న సంతోషతః
సోఢో దుఃసహ శీత తాప పవన క్లేశో న తప్తం తపః ।
ధ్యాతం విత్తమహర్నిశం నియమితప్రాణైర్న శంభోః పదం
తత్తత్కర్మ కృతం యదేవ మునిభిస్తైస్తైః ఫలైర్వంచితాః ॥

భావం:– నిత్యం సుఖాలు దూరంగా ఉన్నా మనసులో తపస్సు చేయాలనే కృషి లేదు. జీవితంలో దుఃఖాలు, బాధలు అనుభవించాం కానీ శివుడి మార్గంలో కష్టపడలేకపోయాం. మన జీవితంలో చేసిన అనేక కృషులు ఫలితం లేకుండా పోయాయి.

భోగా న భుక్తా వయమేవ భుక్తా స్తపో న తప్తం వయమేవ తప్తాః ।
కాలో న యాతో వయమేవ యాతా స్తృష్ణా న జీర్ణా వయమేవ జీర్ణాః ॥

భావం:– భోగాలు అనుభవించాల్సింది మనం అనుకుంటాం, కానీ వాస్తవానికి భోగాలే మనలను అనుభవించాయి. కాలం ఎప్పుడో గడిచింది, కానీ మనమాత్రం మన తపస్సు, ఆశలను పూర్తిచేయలేక వృధా చేశాం.

వలిభిర్ముఖమాక్రాంతం పలితేనాంకితం శిరః ।
గాత్రాణి శిథిలాయంతే తృష్ణైకా తరుణాయతే ॥

భావం:– శరీరం శ్రాంతించిపోతుంది, ముఖం వడలులతో నిండిపోతుంది, జుట్టు తెల్లబడుతుంది. వయసు ఎంత పెరిగినా, ఆశ మాత్రం కొత్తగా యవ్వనంలోకి అడుగుపెడుతుంది. ఆశ ఎప్పుడూ వదిలిపెట్టదు.

నివృత్తా భోగేచ్ఛా పురుష బహు మానో-పి గళితః
సమానాః స్వర్యాతాః సపది సుహృదో జీవిత సమాః ।
శనైర్యష్య్టుత్థానం ఘన తిమిర రుద్ధే చ నయనే
అహో దృష్టః కాయస్తదపి మరణాపాయ చకితః ॥

భావం:– స్నేహితులు, సొంతవారు అందరూ ప్రస్థానం చేసారు. శరీరానికి శక్తి లేకుండా పోయింది, కళ్లకు చీకట్లు కమ్ముకున్నాయి. మరణం దగ్గరపడినా కూడా మన కాయం ఆ మరణాన్ని స్వీకరించడంలో భయపడుతూనే ఉంటుంది.

ఆశా నామ నదీ మనోరథ జలా తృష్ణా తరంగాకులా
రాగ గ్రాహవతీ వితర్క విహగా ధైర్య ద్రుమ ధ్వంసినీ ।
మోహావర్త సుదుస్తరాతిగహనా ప్రోత్తుంగ చింతా తటీ
తస్యాః పారగతా విశుద్ధమనసో నందంతి యోగీశ్వరాః ॥

భావం:– ఆశ అనే నది మన మానసిక కల్పనలతో నిండిపోయి ఉంటుంది. తృష్ణ అనే తరంగాలు మనశ్శాంతిని భంగం చేస్తాయి. ఆ నది లోతు, ప్రవాహం అంత ఇంతకాదు. కానీ ఆ ఆశ నదిని దాటిన వారు, మానసిక స్వచ్ఛతను పొందిన వారు మాత్రమే నిజమైన ఆనందాన్ని ఆస్వాదించగలరు.

న సంసారోత్పన్నం చరితమనుపశ్యామి కుశలం
విపాకః పుణ్యానాం జనయతి భయం మే విమృశతః ।
మహద్భిః పుణ్యౌఘైశ్చిర పరిగృహీతాశ్చ విషయాః
మహాంతో జాయంతే వ్యసనమివ దాతుం విషయిణామ్‌ ॥

భావం:– సంసారం మనకు శాశ్వతంగా శ్రేయస్సు కలిగించదు. పుణ్య కార్యాలు కూడా భవిష్యత్తులో కష్టాలను తీసుకువస్తాయి. ఎందుకంటే పుణ్యఫలాల కారణంగా మనం విషయ సుఖాలకు ఆకర్షితులమై, వాటి వల్ల మళ్లీ కష్టాలను అనుభవించాల్సి వస్తుంది.

అవశ్యం యాతారశ్చిరతరముషిత్వా-పి విషయా
వియోగే కో భేదస్య్తజతి స జనో యత్స్వయమమూన్‌ ।
వ్రజంతః స్వాతంత్య్రాదతుల పరితాపాయ మనసః
స్వయం త్యక్తా హ్యేతే శమ సుఖమనంతం విదధతి ॥

భావం:– విషయ సుఖాలు మనల్ని ఎక్కువ కాలం కలుపుకుని ఉండవు. అవి మనల్ని వదిలి పోతాయి. కానీ మనం స్వచ్ఛందంగా వాటిని వదిలితేనే మనస్సుకు శాంతి లభిస్తుంది. స్వేచ్ఛతో త్యాగం అనంతమైన సుఖాన్ని ఇస్తుంది.

బ్రహ్మజ్ఞాన వివేకినో-మలధియః కుర్వంత్యహో దుష్కరం
యన్ముంచంత్యుపభోగ భాంజ్యపి ధనాన్యేకాంతతో నిఃస్పృహాః ।
సంప్రాప్తాని పురా న సంప్రతి న చ ప్రాప్తౌ దృఢ ప్రత్యయాన్‌
వాంఛా మాత్ర పరిగ్రహాణ్యపి పరం త్యక్తుం న శక్తా వయమ్‌ ॥

భావం:– బ్రహ్మజ్ఞానులు, వివేకులతో ఉన్నవారు ధనం, భోగాలను విడిచిపెట్టడం ఎంత కష్టమైనప్పటికీ సాధిస్తారు. కానీ మనం మాత్రం వాటి కాంక్ష నుంచి విముక్తి పొందలేకపోతున్నాం. అదీ మన అజ్ఞాన స్థితి.

ధన్యానాం గిరి కందరేషు వసతాం జ్యోతిః పరం ధ్యాయతా
మానందాశ్రు జలం పిబంతి శకునా నిఃశంకమంకేశయాః ।
అస్మాకం తు మనోరథోపరచిత ప్రాసాద వాపీ తట
క్రీడా కానన కేళి కౌతుక జుషా మాయుఃపరం క్షీయతే ॥

భావం:– పర్వత గుహల్లో నివసించి, జ్ఞాన ధ్యానం చేస్తున్న వారు నిజమైన ఆనందం పొందుతారు. పక్షులు కూడా భయం లేకుండా వారి దగ్గర ఉండగలవు. కానీ మనం ప్రాసాదాలు, సరస్సు తీరాలు, భోగాల మాయలో జీవితాన్ని వృధా చేస్తున్నాం.

భిక్షా-శనం తదపి నీరసమేక వారం
శయ్యా చ భూః పరిజనో నిజదేహమాత్రమ్‌ ।
వస్త్రం విశీర్ణ శతఖండమయీ చ కంథా
హా హా తథా-పి విషయా న జహాతి చేతః ॥

భావం:– భిక్ష ఆహారం ఒకపూట మాత్రమే తినడం, భూమిపైన పడుకోవడం, కండలతో కప్పుకోవడం సాధారణమైన జీవితం. అయినా మనం విషయ సుఖాల పట్ల మోహాన్ని విడిచిపెట్టలేకపోతున్నాం.

స్తనౌ మాంసగ్రంథీ కనక కలశావిత్యుపమితౌ
ముఖం శ్లేష్మాగారం తదపి చ శశాంకేన తులితమ్‌ ।
స్రవన్మూత్ర క్లిన్నం కరివర శిరఃస్పర్ధి జఘనం
ముహుర్నింద్యం రూపం కవిజన విశేషై ర్గురుకృతమ్‌ ॥

భావం:– శరీర భాగాలను మహాకవులు మెచ్చుకున్నప్పటికీ అవి మాంసం, మూత్రం, మరియు మలంతో నిండిన అవయవాలే. మనం ఎప్పటికీ శరీర రూపం మీద మోసపోవడం ఆపాలి.

ఏకో రాగిషు రాజతే ప్రియతమా దేహార్ధధారీ హరో
నీరాగేషు జనో విముక్త లలనాసంగో న యస్మాత్పరః ।
దుర్వార స్మర బాణ పన్నగ విష వ్యావిద్ధ ముగ్ధో జనః
శేషః కామ విడంబితాన్న విషయాన్భోక్తుం న మోక్తుం క్షమః ॥

భావం:– రాగంతో కూడిన వ్యక్తులు తమకు ప్రియమైన వాటి కోసం శ్రమిస్తారు. కానీ నిజమైన విముక్తి లభించాలంటే అనుబంధాలను విడిచిపెట్టాలి. మనుషులు రాగం, కామం వల్ల మోసపడి జీవితం పాడు చేసుకుంటారు.

అజానందాహాత్మ్యం పతతు శలభో దీపదహనే
స మీనో-ప్యజ్ఞానాద్బడిశ యుతమశ్నాతు పిశితమ్‌ ।
విజానంతో-ప్యేతే వయమిహ విపజ్జాలజటిలాన్‌
న ముంచామః కామా నహహ గహనో మోహ మహిమా ॥

భావం:– శలభం దీపంలో కాలిపోతుంది, చేప ఆహారం కోసం వలలో చిక్కుకుంటుంది. మనం కూడా ఇదే విధంగా అజ్ఞానంతో మోహాన్ని అనుసరించి కష్టాలను ఆహ్వానించుకుంటున్నాం.

తృషా శుష్యత్యాస్యే పిబతి సలిలం శీత మధురం
క్షుధార్తః శాల్యన్నం కబళయతి మాంసాది కలితమ్‌ ।
ప్రదీప్తే కామాగ్నౌ సుదృఢతరమాలింగతి వధూం
ప్రతీకారం వ్యాధేః సుఖమితి విపర్యస్యతి జనః ॥

భావం:– దాహంతో నీరు తాగి తృప్తి చెందడం సహజం. ఆకలి నింపుకోవడం కోసం తినడం కూడా సహజమే. కానీ కామం అనే అగ్నిలో, దాని నివారణ కోసం మనం చేసే కృషి చివరికి నష్టాన్ని తెస్తుంది.

తుంగం వేశ్మ సుతాః సతామభిమతాః సంఖ్యాతిగాః సంపదః
కల్యాణీ దయితా వయశ్చ నవమిత్యజ్ఞాన మూఢో జనః ।
మత్వా విశ్వమనశ్వరం నివిశతే సంసార కారాగృహే
సందృశ్య క్షణ భంగురం తదఖిలం ధన్యస్తు సన్న్యస్యతి ॥

భావం:– ఉన్నతమైన భవనాలు, ఆస్తులు, కుటుంబం, సుఖాలు ఈ ప్రపంచంలో తాత్కాలికమే. కానీ అవి శాశ్వతమని భావించే మూర్ఖుడు సంసారంలో మగ్గిపోతాడు. ధన్యుడు మాత్రం ఈ అస్థిరతను గుర్తించి జీవనాన్ని త్యజించి సత్యాన్ని గ్రహిస్తాడు.

దీనా దీన ముఖైః సదైవ శిశుకైరాకృష్ట జీర్ణాంబరా
క్రోశద్భిః క్షుధితైర్నిరన్న విధురా దృశ్యా న చేద్గేహినీ ।
యాచ్ఞాభంగ భయేన గద్గద గళ త్రుట్యద్విలీనాక్షరం
కో దేహీతి వదేత్స్వ దగ్ధ జఠరస్యార్థే మనస్వీ పుమాన్‌ ॥

భావం:– కష్టంలో ఉన్న సతీసమేతుడు లేదా కుటుంబ సభ్యులు కనబడితే, నిజమైన మనస్వీ తన గౌరవాన్ని కాపాడుతూ ఆత్మగౌరవంతో జీవించగలడు. అహంకారంతో “ఇవ్వండి” అని చెప్పకుండా, తన అవసరాలను తానుగా తీర్చుకుంటాడు. ఇది నిజమైన వ్యక్తిత్వం.

అభిమత మహామాన గ్రంథి ప్రభేద పటీయసీ
గురుతర గుణ గ్రామాంభోజ స్ఫుటోజ్వ్జల చంద్రికా ।
విపుల విలసల్లజ్జావల్లీ వితాన కుఠారికా
జఠర పిఠరీ దుష్పూరేయం కరోతి విడంబనమ్‌ ॥

భావం:– జఠరం అనే కడుపు కేవలం ఆకలి తీరుస్తూనే ఉండడం కాకుండా మన గౌరవాన్ని కూడా పీకేస్తుంది. ఏవిధమైన అణవులతోనూ తృప్తి చెందని ఈ ఆకలితో మన జీవితమంతా ఒక వ్యంగ్యంగా మారుతుంది.

పుణ్యే గ్రామే వనే వా మహతి సిత పటచ్ఛన్న పాలీ కపాలీ
మాదాయ న్యాయ గర్భ ద్విజ హుత హుత భుగ్ధూమ ధూమ్రోపకంఠే ।
ద్వారం ద్వారం ప్రవిష్టో వరముదర దరీ పూరణాయ క్షుధార్తో
మానీ ప్రాణైః సనాథో న పునరనుదినం తుల్య కుల్యేషు దీనః ॥

భావం:– అగౌరవంగా మోసపడే ప్రయత్నం కన్నా, తన ఆత్మ గౌరవాన్ని కాపాడుకుని ఒక సత్కారం పొందడం చాలా ముఖ్యమని చెబుతోంది. ప్రాపంచిక జీవితం కంటే యోగులు స్వేచ్ఛా జీవనాన్ని ఆశ్రయించటం శ్రేయస్కరం.

గంగా తరంగ హిమ శీకర శీతలాని
విద్యాధరాధ్యుషిత చారు శిలా తలాని ।
స్థానాని కిం హిమవతః ప్రళయం గతాని
యత్సావమాన పర పిండ రతా మనుష్యాః ॥

భావం:– హిమవత్పర్వతాలు, గంగానది, ప్రకృతి అందమైన ప్రదేశాలన్నీ ఉన్నా, మోహంతో మనుషులు పర పిండం కోసం తమ జీవితాన్ని వృథా చేసుకుంటున్నారు. ఈ జీవన విధానం మానసిక వేదనకు కారణం అవుతుంది.

కిం కందాః కందరేభ్యః ప్రళయముపగతా నిర్ఝరా వా గిరిభ్యః
ప్రధ్వస్తా వా తరుభ్యః సరసఫలభృతో వల్కలిన్యశ్చ శాఖాః ।
వీక్ష్యంతే యన్ముఖాని ప్రసభమపగత ప్రశ్రయాణాం ఖలానాం
దుఃఖాప్త స్వల్ప విత్త స్మయ పవన వశానర్తిత భ్రూ లతాని ॥

భావం:– సంపద సమస్తాన్ని దూరం చేస్తుందని భావిస్తారు, కానీ దానివల్ల మనం ఇబ్బందులకు గురవుతాం. ఈ సంపద సంతోషాన్నికాక, మన జీవితంలో కలతలను తెస్తుంది.

పుణ్యైర్మూలఫలై స్తథా ప్రణయినీం వృత్తిం కురుష్వాధునా
భూశయ్యాం నవపల్లవై రకృపణైరుత్తిష్ఠ యావో వనమ్‌ ।
క్షుద్రాణా మవివేకమూఢ మనసాం యత్రేశ్వరాణాం సదా
విత్త వ్యాధి వికార విహ్వల గిరాం నామాపి న శ్రూయతే ॥

భావం:– ప్రకృతిలో స్వేచ్ఛాయుత జీవితం కలిగించడం, బలహీన మనస్తత్వాన్ని దూరం చేయడం వంటివి వనవాసం ద్వారా సాధ్యమవుతాయి. అధిక ఆశలు, ఆర్థిక వ్యాధులు లేని జీవనం ఆరోగ్యకరంగా ఉంటుంది.

ఫలం స్వేచ్ఛా లభ్యం ప్రతివనమఖేదం క్షితిరుహాం
పయః స్థానే స్థానే శిశిర మధురం పుణ్య సరితామ్‌ ।
మృదుస్పర్శా శయ్యా సులలిత లతాపల్లవమయీ
సహంతే సంతాపం తదపి ధనినాం ద్వారి కృపణాః ॥

భావం:– ప్రకృతిలో లభించే ఫలాలు, చల్లటి నీరు, మంచు వంటి సంపదలతో జీవితం ఆనందమయం. ఈ స్వేచ్ఛను వదిలి, ధనికుల తలుపుల దగ్గర జీవితాన్ని నాశనం చేయడం సిగ్గుచేటు.

యే వర్తంతే ధనపతిపురః ప్రార్థనా దుఃఖభాజో
యే చాల్పత్వం దధతి విషయాక్షేప పర్యాప్త బుద్ధేః ।
తేషామంతః స్ఫురిత హసితం వాసరాణాం స్మరేయం
ధ్యాన చ్ఛేదే శిఖరి కుహర గ్రావ శయ్యా నిషణ్ణః ॥

భావం:– ధనసంపత్తి కోసం పరిగెత్తే వాళ్లు అసహనంతో ఉంటారు. నిజమైన ఆనందం ధనం ద్వారా కాదు, జీవితం పట్ల సంతోషంతోనే లభిస్తుంది. ఆత్మపరిశీలన ద్వారా మనుషులకీ జ్ఞానం లభిస్తుంది.

యే సంతోష నిరంతర ప్రముదితా స్తేషాం న భిన్నా ముదో
యే త్వన్యే ధన లుబ్ధ సంకులధియ స్తేషాం న తృష్ణా హతా ।
ఇత్థం కస్య కృతే కృతః స విధినా తాదృక్పదం సంపదాం
స్వాత్మన్యేవ సమాప్త హేమ మహిమా మేరుర్న మే రోచతే ॥

భావం:– స్వీయ సంతృప్తిలో జీవించే వాళ్లకు నిజమైన ఆనందం ఉంటుంది. కానీ ధనపతి కీర్తిలో మునిగిన వ్యక్తులు నిరంతరం ఆందోళనతో ఉంటారు. మేనరాజ్యం కన్నా మనసు ప్రశాంతత ఎక్కువ శ్రేయస్కరం.

భిక్షాహార మదైన్య మప్రతిసుఖం భీతిచ్ఛిదం సర్వతో
దుర్మాత్సర్య మదాభిమాన మథనం దుఃఖౌఘ విధ్వంసనమ్‌ ।
సర్వత్రాన్వహ మప్రయత్నసులభం సాధు ప్రియం పావనం
శంభోః సత్రమవార్య మక్షయనిధిం శంసంతి యోగీశ్వరాః ॥

భావం:– భిక్షాజీవనం మన గౌరవాన్ని కాపాడుతుంది. ఇది మనలోని ద్వేషం, అసూయ, అహంకారం, ఆత్మవంచనను దూరం చేస్తుంది. భౌతిక ఆనందాల కంటే ఆధ్యాత్మిక శాంతికి ఇది మార్గం. యోగులు దీన్ని శివుడి ప్రసాదంగా భావిస్తారు.

భోగే రోగభయం కులే చ్యుతిభయం విత్తే నృపాలాద్భయం
మానే ధైన్యభయం బలే రిపుభయం రూపే జరాయా భయమ్‌ ।
శాస్త్రే వాదిభయం గుణే ఖలభయం కాయే కృతాంతాద్భయం
సర్వం వస్తు భయాన్వితం భువి నృణాం వైరాగ్య మే వాభయమ్‌ ॥

భావం:– ప్రపంచంలో ప్రతి వస్తువు, ఆస్తి, మరియు జీవితం ఒక విధంగా భయాలతో నిండినదే. భోగం వల్ల వచ్చే వ్యాధి భయం, కులంలో దిగజారిపోవడం, ధన నష్టం, మాన హానం, శాస్త్రంలో వాదాలు, గుణలో పాపం, ఇలాంటి అన్ని విషయాలు మనసులో భయం కలిగిస్తాయి. కానీ, వీటి పై పూర్తి విరక్తి పెంచితే మనం వాటిని దాటిపోవచ్చు.

ఆక్రాంతం మరణేన జన్మ జరసా చాత్యుజ్వ్జలం యౌవనం
సంతోషో ధనలిప్సయా శమసుఖం ప్రౌఢాంగనా విభ్రమైః ।
లోకైర్మత్సరిభిర్గుణా వనభువో వ్యాళై ర్నృపా దుర్జనై
రస్థైర్యేణ విభూతయో-ప్యుపహతా గ్రస్తం న కిం కేన వా ॥

భావం:– మనిషి జీవితం లోకబాహ్య పరిస్థితులలో అనేక కష్టాలు ఎదుర్కొంటూ ఉండాలి. జీవితంలో వస్తున్న సంతోషాలు, ధనాలు, శాంతి, శమనం ఈ ప్రపంచంలో మారిపోతాయి. ధనికలు, అధికారులూ, వివాదాలు, వివాహాలు, అనేక విషయాలు మానవాళిని వేధిస్తాయి. ఈ జీవితం వాస్తవంగా ఒక నిరర్థక మోసమే.

ఆధివ్యాధి శతైర్జనస్య వివిధైరారోగ్యమున్మూల్యతే
లక్ష్మీర్యత్ర పతంతి తత్ర వివృత ద్వారా ఇవ వ్యాపదః ।
జాతం జాతమవశ్యమాశు వివశం మృత్యుః కరోత్యాత్మసాత్‌
తత్కిం తేన నిరంకుశేన విధినా యన్నిర్మితం సుస్థిరమ్‌ ॥

భావం:– పరిశ్రమ లేదా విధి ద్వారా ప్రతి జీవి ఒక దారిలో నడుస్తూ ఉంటాడు. బలవంతంగా జీవించడం, అనారోగ్యంతో మనిషి ప్రాణాల్ని పుచ్చుకుంటాడు. జీవితం కూడా ఏమైనా ప్రాముఖ్యమైనది కాదా అని అర్ధం కావచ్చు. కాబట్టి, వ్యక్తి ఎదురు పడే కష్టం మాత్రమే వాస్తవమైనది.

భోగాస్తుంగతరంగ భంగ తరళాః ప్రాణాః క్షణధ్వంసినః
స్తోకాన్యేవ దినాని యౌవన సుఖస్ఫూర్తిః ప్రియాసు స్థితా ।
తత్సంసారమసారమేవ నిఖిలం బుద్వ్ధా బుధా బోధకా
లోకానుగ్రహ పేశలేన మనసా యత్నః సమాధీయతామ్‌ ॥

భావం:– భోగం, ఈ ప్రపంచంలో వ్యక్తి సంపాదించే ఆనందం కేవలం పటయించిన తరంగాల్లాంటి ఉంటుంది. ఒక్కో రోజు కాలం లేదా బలహీనత వచ్చే క్షణంలో అది నశిస్తుంది. అవి కొన్ని యథార్థాలు కాకుండా ఒక నిరంతర ఉత్పత్తిలో ఏర్పడిన తప్పులే.

భోగా మేఘ వితాన మధ్య విలసత్సౌదామనీ చంచలా
ఆయుర్వాయు విఘట్టితాబ్జ పటలీ లీనాంబువద్భంగురమ్‌ ।
లోలా యౌవన లాలసా స్తనుభృతామిత్యాకలయ్య ద్రుతం
యోగే ధైర్య సమాధి సిద్ధి సులభే బుద్ధిం విదద్వ్ధం బుధాః ॥

భావం:– ప్రపంచం పరిష్కారాలు ఇచ్చే అవకాశాలు, దుర్గమార్గంలోనూ సరైన మార్గాలన్నీ చూపిస్తుంది. మనం ఏ విధమైన దుఃఖంలో పడినా, ధైర్యంతో నిరంతర యత్నం చేస్తే అధిక శాంతిని పొందగలం.

ఆయుః కల్లోల లోలం కతిపయ దివసస్థాయినీ యౌవన శ్రీ
రర్థాః సంకల్పకల్పా ఘన సమయ తటిద్విభ్రమా భోగ పూగాః ।
కంఠాశ్లేషోపగూఢం తదపి చ న చిరం యత్ప్రియాభః ప్రణీతం
బ్రహ్మణ్యాసక్త చిత్తా భవత భవభయాంభోధి పారం తరీతుమ్‌ ॥

భావం:– యౌవనం, మానవ జీవితం యొక్క అత్యంత శక్తివంతమైన దశ అయినా, అది కాలబద్ధంగా చెడిపోతుంది. కానీ, ఒక శ్రద్ధతో, ఆత్మవిశ్వాసంతో జీవించి మనం దాని ద్వారా శాంతిని పొందగలం. మనుషులు జీవితంలో అనేక నిరాశలను ఎదుర్కొంటారు, కానీ అది అంగీకరించడానికి సిద్ధపడితే, దానికి సంబంధించిన అన్నీ పరీక్షలు పూర్వకాలాన్ని సూచిస్తాయి.

కృచ్ఛ్రేణామేధ్య మధ్యే నియమిత తనుభిః స్థీయతే గర్భ వాసే
కాంతా విశ్లేష దుఃఖ వ్యతికర విషమో యౌవనే చోపభోగః ।
వామాక్షీణామవజ్ఞా విహసిత వసతి ర్వృద్ధభావో-ప్యసాధుః
సంసారే రే మనుష్యా వదత యది సుఖం స్వల్పమప్యస్తి కించిత్‌ ॥

భావం:– జన్మ, మరణం, ఆరోగ్యం, ధనాన్ని, శాంతి అన్నీ ఒక సారూప్యంలా అనిపిస్తాయి. కానీ, మనం వాటిని సరిగ్గా ఉపయోగించుకోగలిగితే మనది ఉన్నతమైన, శాంతి పరమైన జీవితం అవుతుంది. అనేక వక్రతలు, రుగ్మతలు వాటిని తట్టుకొని మనం ఎదగాలి.

వ్య్రాఘీవ తిష్ఠతి జరా పరితర్జయంతీ
రోగాశ్చ శత్రవ ఇవ ప్రహరంతి దేహమ్‌ ।
ఆయుః పరిస్రవతి భిన్న ఘటా దివాంభో
లోకస్తథా ప్యహిత మాచరతీతి చిత్రమ్‌ ॥

భావం:– జీవితంలో ప్రతి దినం జీవితం యొక్క ఒక రూపమే. వ్యక్తులు, అనేక కష్టాలను పరిగణించి, జీవితంలోని శక్తి మరియు సమయం విలువను అర్థం చేసుకోగలుగుతారు. కానీ, కొన్ని వ్యక్తులు ఎదురు పడతారు, కష్టాలు తట్టుకుంటారు, దాని విలువను గ్రహిస్తారు.

భోగా భంగుర వృత్తయో బహువిధాస్తైరేవ చాయం భవ
స్తత్కస్యేహ కృతే పరిభ్రమత రే లోకాః కృతం చేష్టితైః ।
ఆశా పాశ శతోపశాంతి విశదం చేతః సమాధీయతాం
కామోత్పత్తి వశాత్స్వధామని యది శ్రద్ధేయమస్మద్వచః ॥

భావం:– మానవులు తమ భోగాలపై ఎక్కువ ఆశలు పెంచి, వాటిని సొంతంగా భావిస్తారు. కాని ఆ ఆశలు ఒక్కో సారి పార్థివాలనుకుంటే అవి మరింత బాధలనే తీసుకురావచ్చు. అన్నింటినీ అర్థం చేసుకొని, శాంతి ధ్యానం చేస్తే మనసు విరామం పొందుతుంది.

బ్రహ్మేంద్రాది మరుద్గణాం స్తృణకణా న్యత్ర స్థితో మన్యతే
యత్స్వాదా ద్విరసా భవంతి విభవా స్ర్తైలోక్య రాజ్యాదయః ।
భోగః కో-పి స ఏక ఏవ పరమో నిత్యోదితో జృంభతే
భోః సాధో క్షణభంగురే తదితరే భోగే రతిం మా కృథాః ॥

భావం:– భోగాలు, కొన్ని సందర్భాలలో, స్వచ్ఛమైన, ఎటువంటి వాడుకతలు లేని జీవితమేనని భావించవచ్చు. ఇవి మనశ్శాంతిని పెంచగలవు. మనం ఎదురు పడే మౌలిక జీవితం పర్వాలేదు. పాప, పుణ్య, సంఘటనల పై యోగం దృష్టిని ఏర్పడుతుంది.

సా రమ్యా నగరీ మహాన్స నృపతిః సామంత చక్రం చ తత్‌
పార్శ్వే తస్య చ సా విదగ్ధ పరిషత్తాశ్చంద్ర బింబాననాః ।
ఉద్వృత్తః స రాజ పుత్ర నివహస్తే వందిన స్తాః కథాః
సర్వం యస్య వశాదగా త్స్మృతిపథం కాలాయ తస్మై నమః ॥

భావం:– ఒక రాజ్యాన్ని, ధర్మాన్ని మరియు శక్తిని ఆసక్తికరంగా వివరిస్తుంది. రాజు మరియు ప్రజలందరూ ఒక నిర్దిష్ట లక్ష్యానికి చేరుకునే సమయంలో, కాలం లేదా అదృష్టం వారిని ఎలా ప్రభావితం చేస్తుందో విశ్లేషిస్తుంది. కాలం, శక్తి మరియు శాసనాల ప్రభావం మనశ్శాంతిని మరియు సామాజిక స్థితిని మార్చుతుంది. ఈ విధంగా, కాలాన్ని అంగీకరించడం మరియు దానిలో దృష్టిని ఉంచడం అనేది నిజమైన విజయం.

యత్రానేకః క్వచిదపి గృహే తత్ర తిష్ఠ త్యథైకో
యత్రాప్యేక స్తదను బహవస్తత్ర నైకో-పి చాంతే ।
ఇత్థం చేమౌ రజని దివసౌ దోలయం ద్వా వి వాక్షౌ
కాలః కల్యో భువన ఫలకే క్రీడతి ప్రాణి శారైః ॥

భావం:– జీవితం యొక్క అనిశ్చితత్వాన్ని, భవిష్యత్తును మరియు చరిత్రను వివరిస్తుంది. సమాజం, స్థితిగతులు మరియు పరిస్థితుల మార్పు మానవులకు అనుభవాలు ఇస్తాయి. ఈ ప్రపంచంలో ప్రతి మార్పు, కాలం నడిపించే తత్వం మనల్ని స్వల్పంగా మారుస్తుంది. అలాంటి స్థితిలో, ఏదైనా పథం అనుసరించడం, దానిలో నిర్ణయాల్ని తీసుకోవడం, మానవ ప్రయత్నం చాలా కీలకమైనది.

ఆదిత్యస్య గతాగతైరహరహః సంక్షీయతే జీవితం
వ్యాపారైర్బహు కార్య భార గురుభిః కాలో న విజ్ఞాయతే ।
దృష్వ్టా జన్మ జరా విపత్తి మరణం త్రాసశ్చ నోత్పద్యతే
పీత్వా మోహమయీం ప్రమాద మదిరామున్మత్త భూతం జగత్‌ ॥

భావం:– జీవితములో చంచలత, మానవ శక్తి, సామర్థ్యం మరియు అవకాశాలను క్రమంగా పరిశీలించడం ఈ పద్యంలో సూచించబడింది. రోజువారీ మార్పులు, ఆందోళనలు, మరియు అనేక ఇతర అంశాలు మనల్ని నిరంతరం అస్తవ్యస్తంగా, నియంత్రణలేని రీతిలో పెడతాయి. చివరికి, మనకు ఆశించే విశాలమైన, సమృద్ధి జీవితం కాలంతో ఎలా కలిపి ఉంటుంది అనేది ఈ పద్యం తెలియజేస్తుంది.

రాత్రిః సైవ పునః స ఏవ దివసో మత్వా ముధా జంతవో
ధావంత్యుద్యమిన స్తథైవ నిభృత ప్రారబ్ధ తత్తత్క్రియాః ।
వ్యాపారైః పునరుక్త భూత విషయైరిత్థం విధేనామునా
సంసారేణ కదర్థితా వయమహో మోహా న్న లజ్జామహే ॥

భావం:– జీవితం యొక్క ముఖ్యమైన లక్ష్యాల గురించి మాట్లాడుతుంది. జ్ఞానం, కృషి, ఆత్మనిర్ణయం, మరియు ధర్మం ద్వారా మానవులు అనుభవించే జీవితం మరియు దాని యొక్క పరిమితి సమర్థవంతంగా ఈ పద్యం వివరించింది. మనం ఎన్నడూ నిరాశ చెడచేసి, శాశ్వత శాంతి మరియు సంతోషం ప్రాప్తించాలి.

న ధ్యానం పదమీశ్వరస్య విధివత్సంసార విచ్ఛిత్తయే
స్వర్గ ద్వార కవాట పాటన పటుర్ధర్మో-పి నోపార్జితః ।
నారీ పీన పయోధరోరు యుగళం స్వప్నే-పి నాలింగితం
మాతుః కేవలమేవ యౌవన వన చ్ఛేదే కుఠారా వయమ్‌ ॥

భావం:– జీవితం యొక్క సంక్లిష్టతను పూర్వజ్ఞానం, వివేకం, మరియు శాశ్వత ధర్మంతో ఎలా ఎదుర్కోవాలో చూపిస్తుంది. ధర్మం, ఆత్మవిశ్వాసం మరియు మనస్సు యొక్క శుభ్రత ద్వారా వ్యక్తి సంసారాన్ని దాటగలుగుతాడు. ఆ తాత్త్వికతలో, కొన్ని సమయాల్లో శరీరాల మార్పులు, మానసిక స్థితులు మాత్రమే ఉంటాయి.

నాభ్యస్తా ప్రతివాది బృంద దమనీ విద్యా వినీతోచితా
ఖడ్గాగ్రైః కరి కుంభ పీఠ దళనైర్నాకం న నీతం యశః ।
కాంతాకోమల పల్లవాధర రసః పీతో న చంద్రోదయే
తారుణ్యం గతమేవ నిష్ఫలమహో శూన్యాలయే దీపవత్‌ ॥

భావం:– విద్య, పుణ్యం, మర్యాద మరియు ప్రపంచంలో మనిషి ఎలా తగిన నైతిక మార్గాన్ని అనుసరించాలో వివరిస్తుంది. జ్ఞానం, కళ, మరియు విభిన్న ధర్మాలు, లోకాల మధ్య తేడాలను స్పష్టంగా చూపుతాయి. ఒక వ్యక్తి కష్టాలు ఎదుర్కొంటూ జీవితం గురించి శ్రద్ధతో ఆలోచించాలి. అంతేకాకుండా, ఇతరులపై శ్రద్ధవంతమైన శైలీతో కూడా జీవితాన్ని తీర్చిదిద్దాలి.

విద్యా నాధిగతా కళంక రహితా విత్తం చ నోపార్జితం
శుశ్రూషా-పి సమాహితేన మనసా పిత్రోర్న సంపాదితా ।
ఆలోలాయత లోచనాః ప్రియతమాః స్వప్నే-పి నాలింగితాః
కాలో-యం పర పిండ లోలుపతయా కాకైరివ ప్రేరితః ॥

భావం:– కాలాన్ని, సంఘటనలను మరియు వాటి ప్రతికూలతలను అన్వేషిస్తుంది. ప్రపంచం యొక్క మురికివాడలు, ఆలోచనలు, మరియు సంఘటనలు మన జీవితాన్ని ఎలా ప్రభావితం చేస్తున్నాయో మనం గ్రహించాలి. ఇది మనం అనుభవించే విషయాలు అవగాహనతో, దృష్టితో, మరియు లోతైన ఆత్మనిర్ణయంతో అర్థం చేసుకోవడం చాలా అవసరం.

వయం యేభ్యో జాతాశ్చిర పరిగతా ఏవ ఖలు తే
సమం యైః సంవృద్ధాః స్మృతి విషయతాం తే-పి గమితాః ।
ఇదానీ మేతే స్మః ప్రతిదివస మాసన్న పతనా
గతాస్తుల్యావస్థాం సికతిలనదీ తీర తరుభిః ॥

భావం:– జీవితం యొక్క పరిమితిని, స్థితిగతులను మరియు ఆత్మవిశ్వాసం యొక్క స్థాయిని తెలియజేస్తుంది. మనం అనుసరించే మార్గాలు, వివిధ పరిస్థితులు, మరియు దారులనూ గుర్తించి జీవించాలి. కష్టాల మధ్య, మార్పులు, మరియు తర్కం మన జ్ఞానం పెరిగేందుకు దోహదపడతాయి. జీవితం వాస్తవంగా ఒక అన్వేషణ మాత్రమే.

ఆయుర్వర్ష శతం నృణాం పరిమితం రాత్రౌ తదర్ధం గతం
తస్యార్ధస్య పరస్య చార్ధమపరం బాలత్వ వృద్ధత్వయోః ।
శేషం వ్యాధి వియోగ దుఃఖ సహితం సేవాదిభిర్నీయతే
జీవే వారి తరంగ చంచలతరే సౌఖ్యం కుతః ప్రాణినామ్‌ ॥

భావం:– మన జీవితంలో ఉన్న ఆనందాలను, అనుభవాలను మరియు వాటి సంక్లిష్టతను వెల్లడిస్తుంది. కాలం బంగారు హారుడిగా వస్తుంది, అయితే అది సంక్రమణ, శక్తి మరియు యౌవనంతో ప్రభావితం అవుతుంది. అనేకమైన సందర్భాలలో మానవుడు జీవితం యొక్క సత్యాన్ని గ్రహించడానికి శ్రద్ధతో ఉండాలి.

క్షణం బాలో భూత్వా క్షణంపై యువా కామ రసికః
క్షణం విత్హ్తైరీనః క్షణమపి చ సంపూర్ణ విభవః ।
జరా జీర్ణైరంగైర్నట ఇవ బలీ మండిత తను
ర్నరః సంసారాంతే విశతి యమధానీ యవనికామ్‌ ॥

భావం:– జననం మరియు మరణం అనే ప్రక్రియలు మన జీవితం లో ఒక నిరంతర పోరాటంలా ఉంటాయి. ఒకవేళ మనం జీవితం లో కేవలం భవిష్యత్తు లభ్యాలను పొందాలనుకుంటే, అది అనవసరమైన నమ్మకాలతో నిండిపోతుంది. ఎలాంటి మెరుగులు, కష్టాలు, ఆనందాలు ఉన్నా జీవితం ఒక అందమైన ప్రయాణమే.

త్వం రాజా వయమప్యుపాసిత గురు ప్రజ్ఞాభిమానోన్నతాః
ఖ్యాతస్వ్తం విభవైర్యశాంసి కవయో దిక్షు ప్రతన్వంతి నః ।
ఇత్థం మాన ధనాతి దూరముభయోరప్యావయోరంతరం
యద్యస్మాసు పరాఙ్ముఖో-సి వయమప్యేకాంతతో నిఃస్పృహా ॥

భావం:– రాజు, ధర్మం, మరియు మానవ సంబంధాల గురించి మాట్లాడుతుంది. ధన, ప్రతిష్ఠ, మరియు రాజ్యకలహం కొద్దిగా మనిషికి మానసిక శాంతిని తీసుకోకుండా, స్వార్థప్రధానంగా చూపిస్తుంది. అన్ని బాహ్యంగా కనిపించే విజయాలు, శక్తి, సామర్ధ్యాలు మనను నిజంగా ఆనందించేలా కాకుండా, అంతర్గత సుఖం నుండి దూరం తీసుకువెళ్ళిపోతాయి. అయినా, రాజన్న మనస్సులో కలిగిన నిరాశ, ధనలాహిత్యాన్ని, శాంతియుత జీవన విధానాన్ని ప్రతిబింబిస్తుంది.

అర్థానామీశిషే త్వం వయమపి చ గిరామీశ్మహే యావదర్థం
శూరస్వ్తం వాది దర్ప వ్యుపశమన విధా వక్షయం పాటవం నః ।
సేవంతే త్వాం ధనాఢ్యా మతిమలహతయే మామపి శ్రోతు కామా
మయ్యప్యాస్థా న తే చేత్వ్తయి మమ నితరామేవ రాజన్ననాస్థా ॥

భావం:– రాజు తమ ప్రజలందరితో మంచిగా ప్రవర్తించే విధానం, వారి అవసరాలను దృష్టిలో ఉంచుకుని సాయపడడం మరియు శ్రద్ధగా ఉండటం గురించి ఉంటుంది. ధనికులు, శక్తివంతులు అయినా, తమ ప్రజలకోసమే పని చేస్తారు. కేవలం పదవీధులు, ధనాధికారాలు ఎవరికైనా గొప్పవేమీ కాదు, కానీ వారు పౌరుల పరమార్థాన్ని గమనించి వారికి పండుగలా ఉండగలిగిన విధానం జీవనధర్మంగా ఉంటుంది. ఈ విధానం వారిది నిజమైన ధర్మమైనది.

వయమిహ పరితుష్టా వల్కలైస్వ్తం దుకూలైః
సమ ఇహ పరితోషో నిర్విశేషో విశేషః ।
స తు భవతు దరిద్రో యస్య తృష్ణా విశాలా
మనసి చ పరితుష్టే కో-ర్థవాన్‌ కో దరిద్రః ॥

భావం:– మనం నిత్యం భావించే ఆనందం, సంతోషం, సాధారణ జీవితం యొక్క విలువను వివరిస్తుంది. ఒకరికీ కావలసిన సౌకర్యాలు, భోగాలు, భవనాలు, ఖ్యాతి ఇత్యాది ఉన్నా, వారు అంతర్గతంగా సంతోషంగా ఉండటానికి మనం పడే మార్గం వేరుగా ఉంటుంది. ఇవన్నీ నిరంతరం మారిపోతూ, జీవితం లోకి సహజత, సరళత మరియు ధృఢత్వం చేర్చబడతాయి.

ఫలమలమశనాయ స్వాదు పానాయ తోయం
క్షితిరపి శయనార్థం వాససే వల్కలం చ ।
నవ ధన మధుపాన భ్రాంత సర్వేంద్రియాణా
మవినయమనుమంతుం నోత్సహే దుర్జనానామ్‌ ॥

భావం:– ప్రకారం, మనము ప్రపంచంలోని సుఖసాధనలపై ఎక్కువగా ఆధారపడతాము, కానీ నిత్యం అవి మారతాయి. భోగాలు, సుఖాలు, సంపద - ఇవన్నీ ఒక నిమిషంలో ప్పుడు ఊహిస్తే, క్షణంలో చెల్లించాల్సినవి అవుతాయి. ఒక వ్యక్తి తన ఆత్మను అధిగమించి, తన వ్యక్తిత్వాన్ని వెతుక్కుంటూ సాధించాలి.

అశ్నీమహి వయం భిక్షామాశావాసో వసీమహి ।
శయీమహి మహీపృష్ఠే కుర్వీమహి కి మీశ్వరైః ॥

భావం:– దైవం, భిక్షామ్నాయం, సాధన మరియు జీవన విధానంలో పొందే గమ్యాలను వివరించడంలో కేంద్రీకృతమవుతుంది. ఇది ఒక వ్యక్తి ప్రామాణిక విధానాలతో ఉన్నంత వరకు మంచి వ్యక్తిత్వం కనపర్చే మార్గం. బాహ్య ప్రపంచం నుండి మనస్సును విడిపోతే, మనఃశాంతి లభిస్తుంది.

న నటా న విటా న గాయకా న చ సభ్యేతర వాద చుంచవః ।
నృపమీక్షితు మత్ర కే వయం స్తన భారానమితా న యోషితః ॥

భావం:– గతంలో జరిగే సంఘటనలు మరియు వాటి ప్రభావాలపై మనం ఎలా ప్రతిస్పందించాలో చూపిస్తుంది. స్థిరమైన ధృఢత్వం, కనీసం సామర్థ్యం లేకుండా కూడా అనుభవాలను గ్రహించడం సమర్థవంతం అవుతుంది. అనేక వర్గాలు, వివిధ జాతీయతలు మరియు స్థితిగతులు ఈ ప్రపంచంలో కనిపిస్తాయి, కానీ పశ్చాత్తాపం, విభజన మరియు బాహ్య ప్రపంచం పై మాత్రమే కాకుండా, మనస్సు లోపల ఏర్పడిన శాంతి చాలా ముఖ్యమైనది.

విపుల హృదయై ర్ధన్యైః కైశ్చిజ్జగజ్జనితం పురా
విధృతమపరైర్దత్తం చాన్యైర్విజిత్య తృణం యథా ।
ఇహ హి భువనాన్యన్యైర్ధీరాశ్చతుర్దశ భుంజతే
కతిపయ పుర స్వామ్యే పుంసాం క ఏష మద జ్వరః ॥

భావం:– ప్రపంచంలో ఉన్న కష్టాలు, అవసరాలు, లేదా పరమార్థాన్ని గుర్తించడం గురించి మాట్లాడుతుంది. దానం, సహాయం, ఇతరులకు మంచి చేసే కార్యాలు, వీటన్నింటిని చేస్తూ మనం పరిపూర్ణతను, సంతృప్తిని పొందగలిగే మార్గం కూడా ఉంటుంది. వ్యక్తిత్వానికి సంబంధించిన ప్రతి అంశం, ఆధ్యాత్మిక విధానం మనకు విలువైనది.

అభుక్తాయాం యస్యాం క్షణమపి న యాతం నృప శతై
ర్భువస్తస్యా లాభే క ఇవ బహుమానః క్షితి భృతామ్‌ ।
తదంశస్యాప్యంశే తదవయ లేశే-పి పతయో
విషాదే కర్తవ్యే విదధతి జడాః ప్రత్యుత ముదమ్‌ ॥

భావం:– జీవితం లో నడిచే అనేక కష్టాల పై చర్చించడమే కాదు, వాటి నష్టాన్ని వాపోయే వాన్సులు ఎలా తమ దృఢత్వాన్ని కోల్పోతారో కూడా వివరించడమే. ఫలితంగా, అభ్యసన, శ్రమలో ఉన్న ఆత్మలను, వారిని నిస్సందేహంగా పరిపూర్ణంగా కనుగొనే మార్గం.

మృత్పిండో జల రేఖయా వలయితః సర్వో-ప్యయం నన్వణుః
స్వాంశీకృత్య స ఏవ సంయుగశతై రాజ్ఞాం గణైర్భుజ్యతే ।
యే దద్యుర్దదతో-థవా కిమపరం క్షుద్రా దరిద్రా భృశం
ధిగ్ధిక్తాన్‌ పురుషాధమాన్‌ ధనకణాన్వాంఛంతి తేభ్యో-పి యే ॥

భావం:– భిక్షామ్నాయంలో ఉన్న వ్యక్తుల జీవన విధానంపై మన దృష్టిని మళ్లిస్తుంది. మానవులను గుర్తించడానికి, ప్రతిస్పందించడానికి మన సామాజిక చర్చల గురించి మనం ఎలా అవగాహన పొందాలో చూపుతుంది. దీన్ని విడదీసిన శక్తి కూడా మనం ఉపయోగించే అంశం. జీవితం, ధర్మం, సంతృప్తి రెండూ కలిసి మనం అనుభవించే అనేక గమ్యాలు చూపిస్తుంది.

స జాతః కో-ప్యాసీన్మదన రిపుణా మూర్న్ధి ధవళం
కపాలం యస్యోచ్చైర్వినిహితమలంకార విధయే ।
నృభిః ప్రాణ త్రాణ ప్రవణ మతిభిః కైశ్చిదధునా
నమద్భిః కః పుంసామయమతుల దర్ప జ్వర భరః ॥

భావం:– శక్తి, ప్రేమ మరియు దయ గురించి పరమార్థవంతమైన దృక్పథాన్ని ఇచ్చింది. ఒక వ్యక్తి తన మానసిక శక్తిని ప్రదర్శించడం ద్వారా, ప్రపంచాన్ని ప్రేరేపించగలిగే మార్గం ఉంటుంది. నైతికత, ప్రేమ మరియు అధిక ప్రమాణాలు కొరకైనా, మనం శక్తిని అధిగమించడానికి అనేక మార్గాలు ఉన్నాయి.

పరేషాం చేతాంసి ప్రతిదివసమారాధ్య బహుధా
ప్రసాదం కిం నేతుం విశసి హృదయ క్లేశ కలితమ్‌ ।
ప్రసన్నే త్వయ్యంతః స్వయముదిత చింతామణి గణో
వివిక్తః సంకల్పః కిమభిలషితం పుష్యతి న తే ॥

భావం:– భగవంతుడు తన అనుగ్రహం ద్వారా ఒక వ్యక్తి యొక్క హృదయ లోను ఉన్న క్లేశాలను తొలగించి, సత్యానందంతో అతనిని ప్రశాంతిని, ఆనందాన్ని అందిస్తాడు. ఈ శ్లోకం చెబుతున్నది, భక్తి మార్గంలో ఉన్న వ్యక్తి యొక్క సంకల్పం, ఆత్మలో ఉన్న సంకోచాలు మరియు వారి ఆధ్యాత్మిక లక్ష్యాలను పూర్తిగా పొందే మార్గం.

పరిభ్రమసి కిం వృథా క్వచన చిత్త విశ్రామ్యతాం
స్వయం భవతి యద్యథా భవతి తత్తథా నాన్యథా ।
అతీతమననుస్మరన్నపి చ భావ్య సంకల్పయ
న్నతర్కిత సమాగమానుభవామి భోగానహమ్‌ ॥

భావం:– మనం అనవసరంగా ఆందోళన చెందటం, అనేక విషయాల్లో తప్పుగా దారితెచ్చుకోవడం గురించి ఉంది. వృథా ప్రయాణాలను మానుకోండి, ఎందుకంటే జీవితం అనేది శ్రద్ధ, హృదయ శాంతి మరియు సరైన దిశలో ఉండటం ద్వారా మాత్రమే పూర్తి అవుతుంది.

ఏతస్మాద్విరమేంద్రియార్థ గహనా దాయాసకా దాశ్రయ
శ్రేయో మార్గమశేష దుఃఖ శమన వ్యాపార దక్షం క్షణాత్‌ ।
స్వాత్మీభావముపైహి సంత్యజ నిజాం కల్లోల లోలాం గతిం
మా భూయో భజ భంగురాం భవ రతిం చేతః ప్రసీదాధునా ॥

భావం:– భగవంతుని కృప గురించి చెప్పబడింది, అతని దయతో మన జీవితం మంచి మార్గంలో సాగుతుంది. అతని ఆశీస్సుతో మనం శరీర, మనసు, ఆత్మ నుండి బాధలను అరికట్టి శ్రేయోభిలాషీ మార్గంలో ప్రయాణించగలుగుతాం.

మోహం మార్జయ తాముపార్జయ రతిం చంద్రార్ధ చూడామణౌ
చేతః స్వర్గ తరంగిణీ తట భువా మాసంగ మంగీకురు ।
కో వా వీచిషు బుద్బుదేషు చ తడిల్లేఖాసు చ స్త్రీషు చ
జ్వాలాగ్రేషు చ పన్నగేషు చ సరిద్వేగేషు చ ప్రత్యయః ॥

భావం:– మానవుడు పాశాలకు బందువుగా మారిపోతే, అతను అందులో పడి మోక్షాన్ని పొందడం కోసం భగవంతుని ధ్యానం చేయాలి. దేనికైనా బంధం, మోహం నశించాలి. అది ఏ విధమైన భక్తి చెయ్యాలోను, అది మనుషుల సమాజంలో అనుభవించేది శివతత్త్వం ద్వారా మాత్రమే.

చేతశ్చింతయ మా రమాం సకృదిమామస్థాయినీమాస్థయా
భూపాల భ్రుకుటీ కుటీ విహరణ వ్యాపార పణ్యాంగనామ్‌ ।
కంథా కంచుకితాః ప్రవిశ్య భవన ద్వారాణి వారాణసీ
రథ్యా పంక్తిషు పాణి పాత్ర పతితాం భిక్షామపేక్షామహే ॥

భావం:– భక్తులు దైవానికి మంగళం పాడుతూ వారి ఆత్మను పరిపూర్ణంగా అంకితం చేస్తారు. వారు అనేక వ్రతాలు, యాగాలు నిర్వహిస్తూ వారి గృహంలో కూడా భక్తి పరిపూర్ణత కలిగించాలి.

అగ్రే గీతం సరస కవయః పార్శ్వయోర్దాక్షిణాత్యాః
పశ్చాల్లీలావలయ రణితం చామర గ్రాహిణీనామ్‌ ।
యద్యస్య్తేవం కురు భవ రసాస్వాదనే లంపటత్వం
నో చే చ్చేతః ప్రవిశ సహసా నిర్వికల్పే సమాధౌ ॥

భావం:– భగవంతుని సమాధి లభించినప్పుడు మనం ఒక నిర్లిప్తి స్థితి లోకి ప్రవేశిస్తాము. ఎవరి కోసం వారు అనుకుంటే, ఎవరి దిశగా వారు ప్రయాణించాలనుకుంటే, మానసిక ప్రశాంతత లభిస్తుంది.

ప్రాప్తాః శ్రియః సకల కామ దుఫూ స్తతః కిం
న్యస్తం పదం శిరసి విద్విషతాం తతః కిమ్‌ ।
సంపాదితాః ప్రణయినో విభవై స్తతః కిం
కల్పం స్థితా స్తనుభృతాం తనుభి స్తతః కిమ్‌ ॥

భావం:– జన్మ, మరణం, భయం మరియు అనేక భక్తులకు సంబంధించిన అన్ని భావనలకు తప్పుడు అభిప్రాయాలను మానాలి. మనం అంకితమైన దైవభక్తి ద్వారా మానసిక ప్రశాంతతను పొందాలి. దానిని పునరుత్థానంగా అనుసరించవచ్చు.

భక్తిర్భవే మరణ జన్మ భయం హృదిస్థం
స్నేహో న బంధుషు న మన్మథజా వికారాః ।
సంసర్గ దోష రహితా విజనా వనాంతా
వైరాగ్యమస్తి కిమితః పరమర్థనీయమ్‌ ॥

భావం:– మన జీవితంలో ఉన్న అనేక కష్టాలను, బాధలను సమర్థంగా తీర్చడానికి, భగవంతుని కృప మరియు ఆధ్యాత్మిక సాధన వలన దుర్భావనలు, స్వార్థం తొలగిపోతాయి. జీవితం మార్పు పొందుతుంది.

తస్మాదనంతమజరం పరమం వికాసి
తద్బ్రహ్మ చింతయ కిమేభి రసద్వికల్పైః ।
యస్యానుషంగిణ ఇమే భువనాధిపత్య
భోగాదయః కృపణ లోక మతా భవంతి ॥

భావం:– భగవంతుని ధ్యానం ద్వారా, అన్ని శక్తులు శాశ్వతమైన ఉంటాయి, అవి పూర్తిగా దైవములో లీనమై ఉంటాయి. అంతేకాకుండా, ఒక వ్యక్తి దైవాన్ని ఆరాధిస్తూ ఆత్మను శుద్ధి చేసుకుంటాడు, భగవంతుని చింతన ద్వారా జీవితాలు ప్రభావితం అవుతాయి.

పాతాళ మావిశసి యాసి నభో విలంఘ్య
దిఙ్మండలం భ్రమసి మానస చాపలేన ।
భ్రాంత్యా-పి జాతు విమలం కథమాత్మనీనం
తద్బ్రహ్మ నస్మరసి నిర్వృతి మేషి యేన ॥

భావం:– మానవుడు భ్రమలో ఆచరణ చేయడం వలన తన ఆత్మను కనుగొనడం సాధ్యం కాదు. భ్రమలను, మోసపోకుండా బ్రహ్మనిజం ద్వారా సత్యాన్ని తెలుసుకుంటే, ఆత్మప్రాప్తి జరుగుతుంది.

కిం వేదైః స్మృతిభిః పురాణ పఠనైః శాస్ర్తైర్మహా విస్తరైః
స్వర్గ గ్రామ కుటీ నివాస ఫలదైః కర్మ క్రియా విభ్రమైః ।
ముక్వ్తైకం భవ దుఃఖ భార రచనా విధ్వంస కాలానలం
స్వాత్మానంద పద ప్రవేశ కలనం శేషైర్వణిగ్వృత్తిభిః ॥

భావం:– ధార్మికత, శాస్త్రతత్వం, స్మృతులు మరియు పూరాణాలు వివిధ మార్గాలలో అన్వేషణ జరుపుతున్నాయి. అయితే, ఆత్మానందం మాత్రమే నిజమైన విజయం మరియు జీవితం యొక్క ఉద్దేశం.

యతో మేరుః శ్రీమాన్నిపతతి యుగాంతాగ్ని వలితః
సముద్రాః శుష్యంతి ప్రచుర మకర గ్రాహ నిలయాః ।
ధరా గచ్ఛత్యంతం ధరణి ధర పాదైరపి ధృతా
శరీరే కా వార్తా కరికలభ కర్ణాగ్ర చపలే ॥

భావం:– భవిష్యత్తులో ఉన్న జీవితం అస్తిత్వానికి సంకల్పించబడింది. భగవంతుని ఆదేశాన్ని అనుసరించడం ద్వారా మనం శాశ్వతమైన శాంతిని పొందవచ్చు, తద్వారా భ్రమణం మరియు మోసమోని మానవాళి నుంచి మిగులుతుంది.

గాత్రం సంకుచితం గతిర్విగళితా భ్రష్టా చ దంతావళి
ర్దృష్టిర్నశ్యతి వర్ధతే బధిరతా వక్త్రం చ లాలాయతే ।
వాక్యం నాద్రియతే చ బాంధవ జనో భార్యా న శుశ్రూషతే
హా! కష్టం! పురుషస్య జీర్ణ వయసః పుత్రో-ప్యమిత్రాయతే ॥

భావం:– మనిషి వయస్సు పెరిగేకొద్దీ శరీరంలోని శక్తులు తగ్గిపోతున్నాయి. చేతులు కటివాడినప్పుడు, దంతాలు పాడవుతున్నప్పుడు, దృష్టి, శ్రవణం మరియు ఇతర శక్తులు మాడిపోతాయి. చివరికి, పెద్దవయస్సులో, తన భర్తను కూడా సంరక్షించలేని భార్యను, తనను నమ్మేవారిని కూడా కనుగొనలేని వ్యక్తి కష్టంగా ఉంటుంది.

వర్ణం సితం శిరసి వీక్ష్య శిరోరుహాణాం
స్థానం జరా పరిభవస్య తదా పుమాంసమ్‌ ।
ఆరోపితాస్థి శకలం పరిహృత్య యాంతి
చండాల కూపమివ దూరతరం తరుణ్యః ॥

భావం:– శరీరంలో వృద్ధాప్యం, అనారోగ్యం, అంగవైకల్యంతో ప్రతిబింబితమైన మార్పులు లభిస్తాయి. వీటితో వ్యక్తి ఒక దార్శనిక దృష్టిని కనుగొంటాడు, కానీ వృద్ధత ఏ విధంగా చెడిపోతుంది, అది అన్నీ తనకు తెలియకుండానే జరగుతాయి. భవిష్యత్తులో, యువత సమయంలో పొందిన శక్తి మరియు స్వతంత్రత మర్చిపోతుంది.

యావత్స్వస్థమిదం శరీరమరుజం యావచ్చ దూరే జరా
యావచ్చేంద్రియ శక్తిరప్రతిహతా యావత్క్షయో నాయుషః ।
ఆత్మ శ్రేయసి తావదేవ విదుషా కార్యః ప్రయత్నో మహాన్‌
సందీప్తే భవనే తు కూప ఖననం ప్రత్యుద్యమః కీదృశః ॥

భావం:– మన శరీరం దెబ్బతినేటప్పటికీ, మన ఆత్మ నిలకడగా ఉండాలి. ఈ శ్లోకం లో, వృద్ధాప్యం మరియు మృత్యం వంటి భావనలు ప్రతిబింబించడం వల్ల మనం ఆధ్యాత్మికంగా ఏమీ సాధించలేము. శరీరము క్షయమై పోతుంది, కానీ ఆత్మ శ్రేయస్సుని మోరడానికి, వ్యక్తి ఆధ్యాత్మిక లక్ష్యాలను సాధించాలి.

తపస్యంతః సంతః కిమధినివసామః సురనదీం
గుణోదారా న్దారానుత పరిచరామః సవినయమ్‌ ।
పిబామః శాస్త్రౌఫూనుత వివిధ కావ్యామృత రసాన్‌
న విద్మః కిం కుర్మః కతిపయ నిమేషాయుషి జనే ॥

భావం:– వేదపఠనం, సద్గుణాలు, మరియు దైవభక్తి అంటే ఏమిటి అనే దాన్ని వివరిస్తుంది. భక్తి యొక్క పరిమితి లేదు, అది మానవ జీవితంలో అవసరమైన శాంతి, అహంకారము, మరియు ధార్మిక దృక్పథం అందిస్తుంది. జీవితంలో సన్మార్గాన్ని అనుసరించటం మాత్రమే మనకు స్ఫూర్తిని మరియు ఆనందాన్ని అందిస్తుంది.

దురారాధ్యాశ్చామీ తురగ చల చిత్తాః క్షితిభుజో
వయం తు స్థూలేచ్ఛాః సుమహతి ఫలే బద్ధ మనసః ।
జరా దేహం మృత్య్హురరతి దయితం జీవితమిదం
సఖే! నాన్యచ్ఛ్రేయో జగతి విదుషో-న్యత్ర తపసః ॥

భావం:– ఇక్కడ, పాశ్చాత్య సంస్కృతిని, స్వార్థాన్ని మరియు కాలాన్ని ఉద్దేశించి, వృద్ధాప్యంతో పునరుత్థానం చేసే ప్రయత్నం వర్ణించబడింది. అనేక ఇష్టాలు, అనుభవాలు, అవసరాలు అన్నీ జీవితం లో ప్రయాణాన్ని మరింత విశేషంగా, సులభంగా చేస్తాయి. వృద్ధాప్యాన్ని, దివ్యమైన ఆశయాలను సుసంవిధానంగా సృష్టించడం మన యొక్క ఆత్మనేతృత్వాన్ని వ్యాపించగలదు.

మానే మ్లాయిని ఖండితే చ వసుని వ్యర్థే ప్రయాతే-ర్థిని
క్షీణే బంధుజనే గతే పరిజనే నష్టే శనైర్యౌవనే ।
యుక్తం కేవలమేతదేవ సుధియాం యజ్జహ్నుకన్యాపయః
పూతా గ్రావగిరీంద్ర కందర తటీ కుంజే నివాసః క్వచిత్‌ ॥

భావం:– జీవితం యొక్క సత్యం మరియు మన శరీరం అనుబంధం గురించి చెప్పబడింది. వాటి ప్రతిబింబాలు, వివిధ సంఘటనలు జీవితంలో పాతపవయ్యాయి. మనం అనేక వాటితో సంబంధం ఉన్న వ్యక్తులతో ఇంటర్వ్యూ చేసే సమయంలో, ఎక్కడ ఏదైనా శాంతి లభించాలి, మన అవగాహనలో అది ఎంతో అమూల్యంగా మారుతుంది.

రమ్యాశ్చంద్ర మరీచయస్తృణవతీ రమ్యా వనాంతః స్థలీ
రమ్యం సాధు సమాగమాగత సుఖం కావ్యేషు రమ్యాః కథాః ।
కోపోపాహిత బాష్ప బిందు తరళం రమ్యం ప్రియాయా ముఖం
సర్వం రమ్యమనిత్యతాముపగతే చిత్తే న కించిత్పునః ॥

భావం:– ప్రేమ, సుఖం మరియు సృష్టి భువనానంతరం ఆత్మ-రాజ్యాన్ని పొందడం ఒక మనిషికి ఎలాంటి శాంతిని అందిస్తుందో అన్నది చర్చించబడింది. సాంకేతిక మార్గాలు లేదా వ్యవహారాలు శ్రద్ధగా తీసుకోబడకుండా భక్తి మార్గాన్ని అనుసరించడం ద్వారా శాంతి పది మరింత గాఢమవుతుంది.

రమ్యం హర్మ్యతలం న కిం వసతయే శ్రావ్యం న గేయాదికం
కిం వా ప్రాణసమా సమాగమ సుఖం నైవాధిక ప్రీతయే ।
కిం తు భ్రాంత పతంగ పక్షపవనవ్యాలోల దీపాంకుర
చ్ఛాయా చంచలమాకలయ్య సకలం సంతో వనాంతం గతాః ॥

భావం:– జీవితం యొక్క సారాంశం గురించి వివరణ ఇచ్చారు. భవిష్యత్తులో ఉన్న ప్రతిభలు, ఆత్మవిశ్వాసాలు, మరిన్ని ప్రయోజనాలు మనకు ప్రతిరూపాలను తెలియజేస్తాయి. అప్పుడు, సర్వత్రా మానవ హృదయాలలో మనోభావాలు, సమాజం స్థితిని తెలియజేస్తాయి, దృష్టి, శ్రవణం నన్ను పరిపూర్ణంగా చరిస్తుంది.

ఆసంసారా త్త్రిభువనమిదం చిన్వతాం తాత! తాదృఙ్‌
నైవాస్మాకం నయన పదవీం శ్రోత్ర మార్గం గతో వా ।
యో-యం ధత్తే విషయ కరిణో గాఢ గూఢాభిమాన
క్షీబ స్యాంతఃకరణ కరిణః సంయమాలాన లీలామ్‌ ॥

భావం:–

యదేతత్స్వచ్ఛందం విహరణ మకార్పణ్యమశనం
స హార్యైః సంవాసః శ్రుతముపశమైక వ్రత ఫలమ్‌ ।
మనో మందస్పందం బహిరపి చిరస్యాపి విమృశ
న్న జానే కస్యైషా పరిణతి రుదారస్య తపసః ॥

భావం:– జీవితంలో, సాహసాలు, పర్యటనలు, ఆత్మ అన్వేషణలు భగవంతునితో చేరడమే మంచి మార్గం అవుతుంది. సక్రమమైన ఆశయాలు మరియు స్థితి ఆధారంగా, మన మనస్సు విశ్వసనీయంగా మారుతుంది. హృదయంతో కూడిన భక్తి సృష్టి గమనిస్తే జ్ఞానం ఇవ్వనివ్వుతుంది.

జీర్ణా ఏవ మనోరథాశ్చ హృదయే యాతం చ తద్యౌవనం
హంతాంగేషు గుణాశ్చ వంధ్య ఫలతాం యాతా గుణజ్ఞైర్వినా ।
కిం యుక్తం సహసా-భ్యుపైతి బలవాన్కాలః కృతాంతో-క్షమీ
హా! జ్ఞాతం మదనాంతక్రాంఘియుగళం ముక్వ్తా-స్తి నాన్యా గతిః ॥

భావం:– కాలం గడిచినప్పుడు, మనస్సు మరియు హృదయ క్షయమవుతాయి. మోక్ష మార్గంలో ఉన్న దార్శనికత అవసరం, లేకపోతే మన జీవితం వృథా అవుతుంది. కాలంలో మార్పులు మరియు వాటి ప్రభావాలను అర్థం చేసుకోవటం జీవన ప్రయాణంలో ఎంతో ముఖ్యమైనది.

మహేశ్వరే వా జగతామధీశ్వరే జనార్దనే వా జగదంతరాత్మని ।
న వస్తు భేద ప్రతిపత్తిరస్తి మే తథా-పి భక్తిస్తరుణేందు శేఖరే ॥

భావం:– భగవంతుని విశ్వరూపాన్ని, దివ్యత్వాన్ని మరియు విశ్వంలో అతని పాత్రను అర్థం చేసుకోవటం ద్వారా శ్రద్ధను పెంచుకోవచ్చు. జీవితాన్ని స్వీకరించడం, క్షణిక అనుభవాలను అర్థం చేసుకోవడం ఆత్మబలాన్ని పెంచుతుంది.

స్ఫురత్స్ఫార జ్యోత్స్నాధవళిత తలే క్వా-పి పులినే
సుఖాసీనాః శాంతధ్వనిసు రజనీషు ద్యు సరితః ।
భవాభోగోద్విగ్నాః శివ శివ శివేత్యుచ్చవచసః
కదా స్యా మానందోద్గత బహుళ బాష్పాప్లుత దృశః ॥

భావం:– భగవంతుని ప్రార్థన ద్వారా మన జీవితంలో సన్నిధానం, ధార్మిక సాధన పూర్ణంగా జరుగుతుంది. సమాధానం లేదా ప్రశాంతత జీవితంలోని పాంఛాల శక్తులను విస్తరించి మన హృదయాన్ని గాఢంగా మార్చడమే.

వితీర్ణే సర్వస్వే తరుణ కరుణా పూర్ణ హృదయాః
స్మరంతః సంసారే విగుణ పరిణామాం విధి గతిమ్‌ ।
వయం పుణ్యారణ్యే పరిణత శరచ్చంద్రకిరణాః
త్రియామా నేష్యామో హర చరణ చింతైక శరణాః ॥

భావం:– భవిష్యత్తులో మనం సంతోషాన్ని, ఆధ్యాత్మిక పూర్ణతను దైవ సేవలోనే అనుభవించగలమని చెబుతుంది. ఈ భక్తి ద్వారానే, మన ప్రాణముల విలువ పెరుగుతుంది. ప్రేమ మరియు భక్తి ద్వారానే జీవితం నయగతిగా మారుతుంది.

కదా వారాణస్యా మమరతటినీరోధసి వసన్‌
వసానః కౌపీనం శిరసి నిదధానో-ంజలి పుటమ్‌ ।
అయే! గౌరీనాథ! త్రిపురహర! శంభో! త్రినయన!
ప్రసీదేత్యాక్రోశన్నిమిషమివ నేష్యామి దివసాన్‌ ॥

భావం:– భక్తుడు తన దైవాన్ని ఆరాధిస్తూ, భవిష్యత్తులో అతని యాత్ర, దైవపరమైన ఆశీర్వాదం పొందేందుకు కఠినమైన శ్రమలు మరియు శక్తులను పంపగలుగుతాడు. అనేక శాస్ర్తీయ, యజ్ఞాలు ద్వారా, భక్తి పెరిగినపుడు, శుభప్రతిభను పొందటంలో నిజమైన ప్రగతిని సాధించవచ్చు.

స్నాత్వా గాంగైః పయోభిః శుచి కుసుమ ఫలైరర్చయిత్వా విభో! త్వాం
ధ్యేయే ధ్యానం నివేశ్య క్షితి ధర కుహర గ్రావ పర్యంక మూలే ।
ఆత్మారామః ఫలాశీ గురు వచన రతస్వ్తత్ప్రసాదాత్స్మరారే
దుఃఖం మోక్ష్యే కదా-హం సమ కర చరణే పుంసి సేవాసముత్థమ్‌ ॥

భావం:– భక్తుడు తన ఆత్మిక సాధనలో, శివుని సేవలో మోక్షం కోరుకుంటాడు. శుద్ధత, పుష్పాలు మరియు ఫలాలతో శివను అర్చించి, శాంతిని పొందాలనుకుంటాడు.

ఏకాకీ నిఃస్పృహః శాంతః పాణిపాత్రో దిగంబరః ।
కదా శంభో! భవిష్యామి కర్మ నిర్మూలన క్షమః ॥

భావం:– సన్యాసి నిరాశ, భవిష్యత్తు సంబంధిత కర్మలను నిర్మూలించి, తన ఆత్మను శాంతి చెందించుకోవాలని కోరుకుంటాడు. శివుడు శాంతిగా ఉన్నాడు, తనలో భాగం కావాలని ఆశతో జీవన మార్గం అనుసరిస్తాడు. కర్మ నిర్మూలన, శివనికి అంకితభావం కలిగి జీవించాలనుకుంటాడు.

పాణిం పాత్రయతాం నిసర్గ శుచినా భైక్షేణ సంతుష్యతాం
యత్ర క్వా-పి నిషీదతాం బహు తృణం విశ్వం ముహుః పశ్యతామ్‌ ।
అత్యాగే-పి తనోరఖండ పరమానందావబోధ స్పృశా
మధ్వా కో-పి శివ ప్రసాద సులభః సంపత్స్యతే యోగినామ్‌ ॥

భావం:– తపస్వి శివప్రసాదం పొందేందుకు, ఇతరుల అభ్యర్థనను పక్కన పెట్టి, ధ్యానంలో పడి ఆత్మా-ఆనందాన్ని పొందాలని ఆశిస్తాడు. భిక్షతో జీవిస్తూ, విశ్వానికి దూరంగా శివుని చింతనలో తృప్తి పొందాలనుకుంటాడు. ఆయన దయతో, పరమానందం పొందగలుగుతాడు.

కౌపీనం శత ఖండ జర్జరతరం కంథా పునస్తాదృశీ
నైశ్చింత్యం నిరపేక్ష భైక్ష్యమశనం నిద్రా శ్మశానే వనే ।
స్వాతంత్య్రేణ నిరంకుశం విహరణం స్వాంతం ప్రశాంతం సదా
స్థైర్యం యోగ మహోత్సవే-పి చ యది త్రైలోక్య రాజ్యేన కిమ్‌ ॥

భావం:– సన్యాసి శరీరానికి, నిద్రకు, భోజనానికి నిర్లిప్తంగా, ఆత్మస్వాతంత్య్రంతో జీవించాలని కోరుకుంటాడు. స్వాంతం, ప్రశాంతత, స్థైర్యం సతతంగా ఉండాలని అనుకుంటాడు. ఆధ్యాత్మిక మార్గంలో బంధం లేకుండా, శాంతిని పొందాలనుకుంటాడు.

బ్రహ్మాండమండలీ మాత్రం కిం లోభాయ మనస్వినః ।
శఫరీ స్ఫురితేనాబ్ధిః క్షుబ్ధో న ఖలు జాయతే ॥

భావం:– సన్యాసి బ్రహ్మాండంలోని తత్వపరమైన ఆకర్షణల నుంచి దూరంగా ఉండాలని కోరుకుంటాడు. లోభం, మోహం, అహంకారం నుండి విముక్తి చెందాలని ఆకాంక్షిస్తాడు. క్షేమం, స్థిరత్వం, మోక్షం కోసం తన జీవితాన్ని తపస్సులో గడిపే మార్గాన్ని ఎంచుకుంటాడు.

మాతర్లక్ష్మి! భజస్వ కంచిదపరం మత్కాంక్షిణీ మా స్మ భూ
ర్భోగేషు స్పృహయాళవస్తవ వశే కా నిఃస్పృహాణామసి ।
సద్యః స్యూత పలాశ పత్ర పుటికా పాత్రైః పవిత్రీ కృతై
ర్భిక్షా వస్తుభిరేవ సంప్రతి వయం వృత్తిం సమీహామహే ॥

భావం:– భక్తుడు శివుని అశేష దయతో, పుణ్యాన్ని పొందాలని కోరుకుంటాడు. ఇతరుల కోసం తన భోజనం, నిద్రను పరిమితం చేస్తూ, శివుని చరణాల వద్ద అంకితభావంతో జీవించాలనుకుంటాడు. పరమ శాంతిని అందించే ఆధ్యాత్మిక మార్గం ఆయనకు ఆశాదాయకం.

మహా శయ్యా పృథ్వీ విపులముపధానం భుజ లతా
వితానం చాకాశం వ్యజనమనుకూలో-యమనిలః ।
స్ఫురద్దీప శ్చంద్రో విరతి వనితా సంగ ముదితః
సుఖీ శాంతః శేతే మునిరతను భూతిర్నృప ఇవ ॥

భావం:– సన్యాసి ప్రకృతిలో శాంతిగా జీవిస్తూ, ప్రకృతి యొక్క అందాన్ని అనుభవించాలనుకుంటాడు. తన చింతన, ధ్యానం ద్వారా శాంతి, స్థిరత్వం సాధించాలి. అతను జీవితం, సమాజం నుంచి బయటకుపోయి, ఆత్మసుఖంతో జీవించాలని కోరుకుంటాడు.

భిక్షాశీ జన మధ్య సంగ రహితః స్వాయత్త చేష్టః సదా
హానా దాన విరక్త మార్గ నిరతః కశ్చిత్తపస్వీ స్థితః ।
రథ్యాకీర్ణ విశీర్ణ జీర్ణ వసనః సంప్రాప్త కంథాసనో
నిర్మానో నిరహంకృతిః శమ సుఖాభోగైక బద్ధ స్పృహః ॥

భావం:– సన్యాసి భిక్షతో, శాంతియుతంగా జీవిస్తూ, సమాజం నుంచి విడివడతాడు. ఇతరుల కోసం తన భోజనం, దానం తీసుకోగా, శాంతి మరియు ఆధ్యాత్మిక శోధనలో పరిపూర్ణత పొందాలని కోరుకుంటాడు. తన పునరుత్థానంలో, విశ్వశాంతి కోసం ప్రయత్నించాలనుకుంటాడు.

చండాలః కిమయం ద్విజాతిరథవా శూద్రో-థ కిం తాపసః
కిం వా తత్వ్త వివేక పేశల మతిర్యోగీశ్వరః కో-పి కిమ్‌ ।
ఇత్యుత్పన్న వికల్ప జల్ప ముఖరై రాభాష్యమాణా జనై
ర్న క్రుద్ధాః పథి నైవ తుష్ట మనసో యాంతి స్వయం యోగినః ॥

భావం:– తపస్వి భక్తుడు జీవన ధార్మిక మార్గంలో తన దారిని మరింత శుద్ధి చేయాలని కోరుకుంటాడు. అనేక మంది తపస్వులు, భక్తులు శివప్రసాదం పొందటానికి శాంతిగా జీవించి, మోక్షాన్ని పొందాలని ఆకాంక్షిస్తారు. ధర్మశాస్త్రాలను అనుసరించి, శివుని అనుగ్రహం పొందాలని భావిస్తాడు.

హింసా శూన్యమయత్న లభ్యమశనం ధాత్రా మరుత్కల్పితం
వ్యాళానం పశవస్తృణాంకుర భుజస్తుష్టాః స్థలీ శాయినః ।
సంసారార్ణవ లంఘన క్షమ ధియాం వృత్తిః కృతా సా నృణాం
తా మన్వేషయతాం ప్రయాంతి సతతం సర్వే సమాప్తిం గుణాః ॥

భావం:– తపస్వి శివుని ధ్యానంలో మునిగి, తన జీవితం లో శాంతి, ఆనందం పొందాలనుకుంటాడు. జీవన బాధలను అధిగమించి, సమాజం నుంచి దూరంగా ఆధ్యాత్మిక పథంలో సాగాలని ఆశిస్తాడు. కర్మల నుంచి విముక్తి పొందాలని, తన దృష్టిని మరల్చకుండా ధ్యానంలో లీనమవుతాడు.

గంగాతీరే హిమగిరిశిలా బద్ధపద్మాసనస్య
బ్రహ్మ ధ్యానాభ్యసన విధినా యోగనిద్రాం గతస్య ।
కిం తైర్భావ్యం మమ సుదివసై ర్యత్ర తే నిర్విశంకాః
కండూయంతే జరఠ హరిణాః స్వాంగమంగే మదీయే ॥

భావం:– భక్తుడు గంగాతీరంలో శివుని ధ్యానంలో మునిగి, శాంతిని పొందాలని కోరుకుంటాడు. అతని చిత్తం మరియు శరీరం శుద్ధి చేయాలని, శివప్రసాదం పొందాలని ఆశతో జీవన మార్గాన్ని అనుసరిస్తాడు. పరిణతిలో, జీవితం పరమశాంతి సాధనగా మారుతుంది.

పాణిః పాత్రం పవిత్రం భ్రమణ పరిగతం భైక్ష్యమక్షయ్యమన్నం
విస్తీర్ణం వస్త్రమాశా దశకమచపలం తల్పమస్వల్పముర్వీమ్‌ ।
యేషాం నిఃసంగతాంగీ కరణ పరిణత స్వాంతసంతోషిణ స్తే
ధన్యాః సంన్యస్త దైన్య వ్యతికర నికరాః కర్మ నిర్మూలయంతి ॥

భావం:– సన్యాసి ధ్యానంతో, ఇతరుల భయాన్ని అధిగమించి, స్వతంత్రంగా జీవించాలని కోరుకుంటాడు. శాంతితో, నిర్లిప్తంగా జీవించి, ధర్మ పరిరక్షణకు అంకితమైన జీవితం గడపాలని ఆశిస్తాడు. తన ఆత్మను సంపూర్ణంగా శుద్ధి చేసి, శివుని చరణాలను ఆశ్రయించాలనుకుంటాడు.

మాత ర్మేదిని! తాత మారుతి! సఖే తేజః! సుబంధో జల!
భ్రాత ర్వ్యోమ! నిబద్ధ ఏష భవతామంత్యః ప్రణామాంజలిః ।
యుష్మత్సంగ వశోపజాత సుకృత స్ఫార స్ఫురన్నిర్మల
జ్ఞానాపాస్త సమస్త మోహ మహిమా లీయే పర బ్రహ్మణి ॥

భావం:– భక్తుడు ఆధ్యాత్మిక దారిలో, దేవతల ద్వారా మార్గనిర్దేశం పొందుతూ, శివుని ఆరాధన చేస్తాడు. తన జీవితంలో ఆధ్యాత్మిక మార్గాన్ని అనుసరించి, ప్రబోధంలో అంకితభావాన్ని పెంచుకుంటాడు. తన శరీరాన్ని, మనస్సును శివుని దయతో పవిత్రం చేస్తాడు.

సయ్య సైల-సిల-ఘ గిరి-గుహ వస్త్ర తరూ త్వచ
సరగ సుహ్దో నను క్ఇతి-రుహ వ్త్తి ఫలై కోమలై|
యేస నిర్ఝరం అంబు-పనం ఉచిత రత్యై తు విద్యగన
మన్యే తే పరమేస్వర సిరసి యరి బద్ధో న సేవజలి

భావం:– భక్తుడు పరమేశ్వరుని పట్ల తన అమితమైన భక్తిని వ్యక్తం చేస్తాడు. ఆయన అనుగ్రహంతో, ఆధ్యాత్మిక దృష్టి పొందడానికి అనేక సాధనలను చేయాలని ఆశిస్తున్నాడు. శివుని అనుగ్రహంతో, తన శరీరాన్ని, మనస్సును పవిత్రం చేయాలని కోరుకుంటాడు.

ధైర్య యస్య పిత క్అమ చ జనని సంతిస్ చిర గేహిని
సత్య మిత్రం ఇద దయ చ భగిని భ్రత మన-సయమ|
సయ్య భుమి-తల దిసో పి వసన జ్అనంత భోజన
హ్య్ ఏతే యస్య కూంబినో వద సఖే కస్మద్ భయ యోగిన

భావం:– భక్తుడు ధైర్యాన్ని, సత్యమును, మిత్రతా, ప్రేమను గురించి ఆలోచిస్తూ జీవించాలనుకుంటాడు. దేవుని ఆశీర్వాదంతో, అతను ధైర్యంగా, నిస్సందేహంగా జీవితాన్ని కొనసాగించాలనుకుంటాడు. శివుని ఆధ్వర్యంలో, భయాన్ని అధిగమించి, సుఖంగా జీవించాలనుకుంటాడు.

అహో వ హరే వ బలవతి రిపౌ వ సుహ్ది వ
మాఉ వ లోహే వ కుసుమ-సయనే వ ద్అది వ|
త్ఏ వ స్త్రైఏ వ మమ సమ-ద్సో యంతి దివస
క్వచిత్ పుయరయే సివ సివ సివేతి ప్రలపత

భావం:– భక్తుడు శివుని మహిమను, ఆయన శక్తిని అన్వేషిస్తూ, తన ఆధ్యాత్మిక సాధనలో కలగలిపి పోతున్నాడు. తన శరీరాన్ని శివుని సేవలో అంకితం చేస్తూ, భక్తి, శాంతి, ఆత్మశుద్ధిని పొందాలని ఆశిస్తాడు. "శివ శివ" అని ప్రార్థిస్తూ, పూర్ణమైన ఆనందం కోసం తన హృదయాన్ని వదిలేస్తాడు.